در این مقاله می‌خوانید:
چرا باید این مقاله را بخوانید؟
تحریریه مجله سلامت دکترتو، مطلبی با عنوان “داروی گاباپنتین چیست؟ کاربرد و عوارض مصرف گاباپنتین” مدتی پیش در اختیار شما عزیزان گذاشت. با توجه به سوالات شما عزیزان و نیاز مخاطبان، تصمیم بر آن شد که باری دیگر مطلبی پیرامون داروی گاباپنتین نوشته شود. در این مطلب شما با بیماری هایی که به داروی گاباپنتین وابسته هستند را مطالعه خواهید کرد.
گاباپنتین چه دارویی است؟
گاباپنتین در دسته‌ای از داروها به نام ضد تشنج قرار دارد و با کاهش فرکانس‌های غیرطبیعی در مغز، برای پیشگیری و کنترل تشنج استفاده می‌شود. این دارو همچنین برای تسکین درد عصبی به دنبال زونا در بزرگسالان نیز استفاده می‌شود. گاباپنتین ممکن است به کنترل بیماری شما کمک کند اما آن را درمان نمی‌کند. به یاد داشته باشید که ممکن است گاباپنتین به عنوان بخشی از درمان ترکیبی استفاده شود. به این معنا که لازم است گاباپنتین را با داروهای دیگری مصرف کنید.
گاباپنتین به شکل کپسول، قرص و محلول خوراکی در دسترس است. توصیه می‌شود این دارو را با یک لیوان آب، همراه یا بدون غذا و به دفعات ۳ بار در روز مصرف کنید.
گاباپنتین برای پیشگیری و کنترل تشنج؛ تسکین درد عصبی که به دلیل زونا ایجاد شده؛ سندروم پای بی قرار و نوروپاتی دیابتی استفاده می شود.
بیماری‌هایی که با گاباپنتین درمان می‌شوند:
در طی چند روز اول درمان، پزشک به تدریج دوز گاباپنتین را افزایش می‌دهد تا بدن شما بتواند خود را با داروی جدید مصرفی سازگار کند. اگر مجبور شدید نصف قرص را مصرف کنید، نیمه‌ی دیگر قرص را در دوز برنامه ریزی شده‌ی بعدی مصرف کنید. اما در صورتی که چند روز از نصف کردن قرص گذشته باشد، بهتر است آن را مصرف نکنید. در زیر به بررسی بیماری‌هایی می‌پردازیم که گاباپنتین در درمان آن‌ها نقش دارد.
تشنج
تشنج یک اختلال الکتریکی ناگهانی و کنترل نشده در مغز است. این اختلال می‌تواند باعث تغییراتی در رفتار، حرکات، احساسات و سطح هوشیاری شود. وقوع تشنج بیش از ۲ بار به معنای ابتلا به صرع است. تشنج انواع مختلفی دارد که شدت آن‌ها متفاوت است. بیشتر تشنج‌ها از ۳۰ ثانیه تا ۲ دقیقه طول می‌کشند. تشنجی که بیش از ۵ دقیقه طول بکشد یک فوریت پزشکی است.
تشنج می‌تواند به علت سکته‌ی مغزی، آسیب دیدگی سر و عفونت‌هایی مانند مننژیت اتفاق بیفتد. اما گاهی علت تشنج ناشناخته است. حملات تشنج را می‌توان با دارو کنترل کرد، اما مدیریت تشنج می‌تواند تاثیر به سزایی در زندگی روزمره‌ی فرد داشته باشد. از گزینه‌های درمانی تشنج می‌توان به گاباپنتین اشاره کرد. گاباپنتین در درمان صرع پارشیال با یا بدون جنرالیزاسیون ثانویه، موثر است. همچنین این دارو به عنوان درمان کمکی در بیمارانی که به داروهای ضد صرع مقاوم هستند، به کار می‌رود اما برای صرع ابسنس داروی مناسبی نیست.
نورالژی بعد از هرپس زوستر
نورالژی پس از هرپس زوستر (ویروس آبله مرغان)، شایع‌ترین عارضه‌ی زونا یا آبله مرغان است. زونا بر روی فیبرهای عصبی و پوست تاثیر می‌گذارد. این بیماری باعث درد سوزشی می‌شود که مدت‌ها پس از بین رفتن بثورات و تاول‌های پوستی زونا ادامه می‌یابد. خطر نورالژی پس از هرپس زوستر با افزایش سن افزایش می‌یابد و در درجه‌ی اول افراد بالای ۶۰ سال را درگیر می‌کند. هیچ درمانی برای درد عصبی بعد از هرپس زوستر وجود ندارد، اما می‌توان علائم را کاهش داد. از گاباپنتین می‌توان برای کاهش این دردها استفاده کرد.
علائم و نشانه‌های نورالژی پس از آبله مرغان، به طور کلی محدود به ناحیه‌ای از پوست است که بیماری زونا برای اولین بار در آن منطقه رخ داده است. ناحیه‌ی درگیر معمولا به صورت نواری در اطراف تنه و در یک طرف بدن می‌باشد. علائم و نشانه‌های نورالژی پس از زونا شامل این موارد است:
- درد سوزشی که پس از بهبود بثورات زونا ۳ ماه یا بیشتر طول بکشد
- حساسیت به لمس
- خارش
- بی حسی.
برخی عوامل باعث افزایش خطر ابتلا به نورالژی بعد از هرپس زوستر می‌شوند که عبارتند از:
- در زمان ابتلا به آبله مرغان بیش از ۵۰ سال سن داشته باشید.
- شدت زونا و درد، شدید باشد.
- ابتلا به بیماری مزمن دیگری مانند دیابت.
- محل زونا روی صورت یا تنه باشد.
- درمان ضد ویروسی بیش از ۷۲ ساعت پس از ظهور بثورات، به تاخیر بیفتد.
سندرم پای بی قرار
سندرم پای بی قرار (RLS) وضعیتی است که معمولا یک احساس ناخوشایند باعث ایجاد تمایل غیرقابل کنترل در حرکت دادن پاها می‌شود. حرکت دادن پاها و راه رفتن، به طور موقت احساس ناخوشایند را کاهش می‌دهد. این احساسات کم‌تر بر بازوها تاثیر می‌گذارند.
علامت اصلی سندرم پای بی قرار، تمایل برای حرکت دادن پاها است. این احساس معمولا پس از دراز کشیدن یا نشستن برای مدت طولانی مانند نشستن در اتومبیل، هواپیما یا سالن سینما آغاز می‌شود. این علائم به طور عمده در شب و هنگام خواب بدتر می‌شوند.
مواردی مانند وراثت، بارداری، تغییرات هورمونی، کمبود آهن، نارسایی کلیه، اضطراب و بی حسی نخاعی در اعمال جراحی، فرد را مستعد ابتلا به سندرم پای بی قرار می‌کنند.
نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی دیابتی نوعی آسیب عصبی است که در صورت ابتلا به دیابت می‌تواند ایجاد شود. نوروپاتی به شکل بی حسی یا سوزن سوزن شدن تجربه می‌شود. قند خون بالا (گلوکز) می‌تواند به عصب‌های بدن آسیب برساند. نوروپاتی دیابتی اغلب به عصب‌های پاها آسیب می‌رساند. با توجه به اینکه کدام اعصاب آسیب دیده‌اند، علائم نوروپاتی دیابتی می‌تواند از درد و بی حسی در پاها تا مشکلات سیستم گوارشی، دستگاه ادراری، رگ‌های خونی و قلب متفاوت باشد. برخی از افراد علائم خفیفی دارند. اما برای دیگران، نوروپاتی دیابتی می‌تواند کاملا دردناک و ناتوان کننده باشد.
نوروپاتی دیابتی عارضه‌ی جدی دیابت است که ممکن است تا ۵۰ درصد افراد دیابتی را درگیر کند. با مدیریت مداوم قند خون و داشتن سبک زندگی سالم، می‌توان از نوروپاتی دیابتی جلوگیری کرد یا پیشرفت آن را کند کرد.
علت دقیق نوروپاتی دیابتی ناشناخته است. محققان تصور می‌کنند با گذشت زمان، قند خون کنترل نشده به اعصاب آسیب می‌رساند و توانایی آن‌ها در ارسال سیگنال را مختل می‌کند و منجر به نوروپاتی دیابتی می‌شود. قند خون بالا همچنین باعث ضعیف شدن دیواره‌ی رگ‌های خونی کوچک (مویرگ‌ها) می‌شود که اکسیژن و مواد مغذی برای عصب‌ها را تامین می‌کنند. نوروپاتی همچنین می‌تواند باعث کاهش احساس در اندام‌ها می‌شود، به همین دلیل فرد متوجه آسیب‌ها و جراحات وارده به اندام‌ها نمی‌شود. از طرفی به علت اختلال در عملکرد عروق خونی، بهبود زخم افراد دیابتی نسبت به دیگران کندتر صورت می‌گیرد و احتمال عفونت زخم در این افراد بیشتر است.
کنترل ضعیف قند خون، بیماری کلیوی، اضافه وزن و سیگار کشیدن، فرد را بیشتر در معرض نوروپاتی دیابتی قرار می‌دهند.
نوروپاتی دیابتی باعث عوارضی از جمله از بین رفتن حس در انگشتان، عفونت‌های دستگاه ادراری و بی اختیاری ادرار، افت شدید فشار خون، مشکلات گوارشی، اختلال عملکرد جنسی و افزایش یا کاهش تعریق می‌شود.
نکاتی در مورد گاباپنتین
زمانی گاباپنتین بیش‌ترین اثر را دارد که میزان دارو در بدن در حد ثابت نگه داشته شود. بنابراین هر روز گاباپنتین را در فواصل زمانی مساوی مصرف کنید. اگر برای کنترل تشنج گاباپنتین را ۳ بار در روز مصرف می‌کنید، اجازه ندهید بیش از ۱۲ ساعت بین دوزها فاصله بیفتد، زیرا ممکن است تعداد دفعات حمله‌ی تشنج افزایش یابد.
گاباپنتین می‌تواند باعث ایجاد مشکلات تنفسی تهدید کننده‌ی زندگی، به ویژه در افراد مسن یا افراد مبتلا به COPD شود. در صورت کند شدن تنفس، به مراکز پزشکی مراجعه کنید.
برخی افراد هنگام مصرف گاباپنتین در مورد خودکشی فکر می‌کنند یا دچار تغییرات رفتاری می‌شوند. نسبت به تغییرات خلق و خو یا علائم خود هوشیار باشید. تجربه‌ی علائم رفتاری جدید و یا بدتر شدن آن‌ها را به پزشک خود اطلاع دهید.
تا زمانی که بدانید گاباپنتین چه تاثیری روی شما می‌گذارد، از رانندگی یا فعالیت‌های خطرناک خودداری کنید. سرگیجه یا خواب آلودگی می‌تواند باعث زمین خوردن، تصادف یا صدمات شدید شود.
برای استفاده از گاباپنتین، اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
گاباپنتین ممکن است به شیر مادر منتقل شود و در کودک عوارض جانبی جدی ایجاد کند. اگر به کودک خود شیر می‌دهید، به پزشک خود اطلاع دهید.
برای به حداقل رساندن عوارض جانبی گاباپنتین، اولین دوز را قبل از خواب مصرف کنید.
برای اطمینان از اینکه گاباپنتین برای شما بی خطر است، به پزشک در مورد سابقه‌ی بیماری‌های زیر اطلاع دهید:
- بیماری‌های ریوی مانند بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD)
- بیماری‌های کلیوی، دیالیز
- بیماری‌های کبدی
- بیماری‌های قلبی
- دیابت
- افسردگی، اختلالات خلقی، افکار یا اعمال خودکشی
- اعتیاد به مواد مخدر
- تشنج (مگر اینکه قبلا گاباپنتین را برای درمان تشنج مصرف کرده باشید)
- اگر در طول روز می‌خوابید یا شیفت شب کار می‌کنید.
مشاوره با پزشک
تداخلات دارویی گاباپنتین
استفاده از گاباپنتین به همراه سایر داروهایی که تنفس شما را کند می‌کند می‌تواند باعث عوارض جانبی خطرناک یا مرگ شود. قبل از استفاده گاباپنتین با داروهای مخدر، قرص خواب آور، داروی سرماخوردگی، داروی ضد آلرژی مثل آنتی هیستامین‌ها، شل کننده‌ی عضلات یا داروی ضد اضطراب با پزشک خود صحبت کنید.
ویتامین‌ها و محصولات گیاهی نیز ممکن است با گاباپنتین تداخل داشته باشند.
ضد اسیدهای حاوی آلومینیوم یا منیزیم ممکن است در جذب داروی گاباپنتین اختلال ایجاد کنند. بنابراین اگر همزمان با مصرف این دارو آنتی اسید مصرف می‌کنید، بهتر است حداقل ۲ ساعت پس از مصرف آنتی اسید، گاباپنتین را مصرف کنید.
در زمان مصرف گاباپنتین از نوشیدن الکل خودداری کنید.
گاباپنتین ممکن است با موارد زیر نیز تداخل دارویی داشته باشد:
- کافئین موجود در چای، قهوه و نوشابه‌های گازدار
- لوزارتان (دارویی برای درمان فشار خون بالا)
- اکسید منیزیم (یک مکمل معدنی و ضد اسید معده)
- مفلوکوئین (داروی ضد مالاریا)
- مورفین (داروی ضد درد افیونی)
- فنی توئین (داروی ضد تشنج)
قطع داروی گاباپنتین
مصرف گاباپنتین را حتی اگر احساس بهبودی دارید، ادامه دهید. بدون صحبت با پزشک مصرف دارو را قطع نکنید، حتی اگر دچار عوارض جانبی مانند تغییرات غیرمعمول در رفتار یا خلق و خو شوید.
اگر مصرف گاباپنتین را به صورت ناگهانی متوقف کنید، ممکن است علائم ترک مانند اضطراب، مشکلات خواب، حالت تهوع، درد و تعریق را تجربه کنید.
اگر از گاباپنتین برای درمان تشنج استفاده می‌کنید و ناگهان مصرف دارو را متوقف کنید، ممکن است تشنج دوباره ایجاد شود. به همین دلیل در صورت نیاز به قطع دارو، پزشک ممکن است حداقل در طی ۱ هفته، دوز داروی مصرفی شما را به تدریج کاهش دهد.
منبع: webmd، medlineplus،drugs، healthline، medicalnewstoday، mayoclinic
