در این مقاله می‌خوانید:
پروژسترون چیست؟
پروژسترون هورمون استروئیدی است که توسط جسم زرد، در بدن زن پس از تخمک‌گذاری در نیمه‌ی دوم چرخه‌ی قاعدگی تولید می‌شود.
باروری و قاعدگی تا حد زیادی توسط هورمون‌ها کنترل می‌شود و یکی از این هورمون‌ها پروژسترون است.
نام رایج دارو: پروژسترون
اسامی تجاری و اشکال مختلف دارو:
- آمپول پروژسترون ۲۵ میلی‌گرم و ۵۰ میلی‌گرم
- آمپول فرتیژست ۲۵ میلی‌گرم و ۵۰ میلی‌گرم
- شیاف فرتیژست ۲۰۰ میلی‌گرم و ۴۰۰ میلی‌گرم
- شیاف واژینال سیکلوژست ۲۰۰ میلی‌گرم و ۴۰۰ میلی‌گرم
- کپسول میکرونیز یوتروژستان ۱۰۰ میلی‌گرم و ۲۰۰ میلی‌گرم
کاربردهای پروژسترون
سندروم پیش از قاعدگی:
برخی زنان به این امر واقف هستند که استفاده از پروژسترون ۱۲ تا ۱۴ روز قبل از شروع عادت ماهیانه می تواند علائم سندرم پیش از قاعدگی را کاهش دهند. هرچند نحوه‌ی عملکرد دقیق آن مشخص نیست زیرا از لحاظ علمی وقوع سندروم پیش از قاعدگی به سبب فقدان پروژسترون در جریان خون اثبات نشده است.
زایمان:
پروژسترون به علاوه میتواند برای درمان افسردگی پس از زایمان نیز استفاده شود. جفت جنین پروژسترون را در طول بارداری تولید میکند و کاهش میزان پروژسترون پس از تولد ممکن است یکی از علل افسردگی پس از زایمان باشد.
بارداری:
مکمل پروژسترون دارای مزایایی در ارتقاء باروری، جلوگیری از سقط جنین و حتی جلوگیری از زایمان زودرس است.
برخی از زنان در تلاش برای بارداری طبیعی هستند که ممکن است به دلیل کمبود پروژسترون حتی در آن دسته از خانم‌ها که تخمک گذاری دارند، موفق به انجام این کار نشوند.
مشخص شده است که درمان با شیاف‌های واژن به میزان قابل توجهی باعث بهبود میزان بارداری در زنانی می شود که یک نقص فاز لوتئال علی‌رغم داشتن قاعدگی منظم و رسیدن به یک فولیکول بالغ دارند.
پروژسترون بر روی رحم عمل میکند و در آماده‌سازی تخمک‌های بارور شده برای کاشت کمک میکند. اگر حاملگی تایید شود، اعمال پروژسترون به مدت ۳۸ روز ادامه دارد. این عمل تا زمانی که جفت به طور کامل رشد کند، به حفظ بارداری کمک شایانی می نماید و پس از آن پروژسترون را برای تقویت حاملگی ادامه می دهند.
نحوه‌ی عملکرد پروژسترون
در تخمک گذاری طبیعی زنان در نیمه‌ی دوم چرخه‌ی قاعدگی، جسم زرد که از فولیکول غالب که تخمک از آن آزاد شده است، پروژسترون ترشح می کند. از آنجا که جسم زرد بر این قسمت از چرخه تسلط دارد، به عنوان فاز لوتئال شناخته می‌شود.
پروژسترون باعث تحریک ترشحی غدد رحم می‌شود، عروق داخلی اندومتر رحم را افزایش می‌دهد و در آماده سازی برای کاشت جنین آندومتر را تثبیت میکند.
پروژسترون همچنین در تعامل با گیرنده‌های پروژسترون در سلولهای T گاما / دلتا منجر به بیان پروتئینی می‌شود که با سلولهای کشنده طبیعی به خصوص در فاز جنین مادر تداخل ایجاد میکند.
مشاوره با پزشک
نحوه‌ی مصرف و دوز مصرفی
در کمک به فن‌آوری تولید مثل (ART):
۹۰ میلی‌گرم (۸٪ ژل) داخل واژینال هر روز
دوز معمول بزرگسالان برای بلوغ جنین
شیاف واژن:
دوز اولیه: ۱۰۰ میلی گرم از طریق واژن ۲ تا ۳ بار در روز ، از روز بعد از بازیابی تخمک شروع می شود
مدت زمان درمان: تا ۱۰ هفته.
ژل۸٪ واژن:
دوز: ۹۰ میلی گرم از راه واژینال یک بار در روز برای مکمل پروژسترون یا ۹۰ میلی گرم از طریق واژن دو بار در روز با نارسایی جزئی یا کامل تخمدان که نیاز به مکمل پروژسترون دارد.
مدت زمان درمان: حداکثر ۱۰ تا ۱۲ هفته تا رسیدن به خودمختاری جفت
دوز معمول بزرگسالان برای ناباروری زنان
شیاف واژن:
دوز اولیه: ۱۰۰ میلی گرم از طریق واژن ۲ تا ۳ بار در روز ، از روز بعد از بازیابی تخمک شروع می شود
مدت زمان درمان: در کل تا ۱۰ هفته.
ژل۸٪ واژن:
۹۰ میلی گرم از راه واژینال یک بار در روز برای مکمل پروژسترون یا ۹۰ میلی گرم از طریق واژن دو بار در روز با نارسایی جزئی یا کامل تخمدان که نیاز به مکمل پروژسترون دارد
مدت زمان درمان:حداکثر ۱۰ تا ۱۲ هفته تا رسیدن به خودمختاری جفت
چنانچه از شیاف به منظور بارداری استفاده می کنید، باید آن را درون واژن خود قرار دهید.
اگر از سیکلوژست برای سندروم پیش از قاعدگی یا افسردگی پس از زایمان استفاده می کنید، می توانید آن را در واژن یا مقعد خود قرار دهید (مانند شیاف).
در زنان مبتلا به نارسایی جزئی یا کامل تخمدان:
دوز: ۹۰ میلی‌گرم دو بار در روز داخل رحمی
ممکن است مصرف پروژسترون تا ۱۰-۱۲ هفته بعد از حاملگی تا زمان اتونومی (خودمختاری) جفت ادامه یابد.
برای درمان آمنوره‌ی ثانویه (عدم خونریزی در زمان قاعدگی در خانم‌های در سن باروری):
-ژل ۴٪ به صورت واژینال یک روز در میان و در دو دوز تجویز می‌شود. زنانی که پاسخی نمی‌دهند باید ژل ۸٪ دریافت کنند.
-قرص یا کپسول ۴۰۰ میلی‌گرم خوراکی یک بار در روز(هنگام خواب) به مدت ۱۰ روز
-تزریق عضلانی:
۵ تا ۱۰ میلی گرم آمپول عضلانی یک بار در روز به مدت ۶ تا ۸ روز متوالی
دوز معمول بزرگسالان برای خونریزی رحم:
۵ تا ۱۰ میلی گرم آمپول عضلانی یک بار در روز و در ۶ دوز مصرف کنید.
عوارض جانبی پروژسترون
- نفخ
- دل درد
- سرگیجه
- خواب آلودگی
- احساس خستگی
- سردرد
- حالت تهوع
- استفراغ
- گرفتگی معده
- اسهال
- یبوست
- درد در ناحیه واژن یا مقعد
- درد هنگام مقاربت
- از دست دادن علاقه به رابطه جنسی
- تورم یا حساسیت پستان
- درد مفصل یا عضله
- افزایش ادرار شبانه
- ترشحات واژن
- سوزش واژن
عوراض جانبی جدی:
اگر دارای عوارض جانبی جدی از جمله موارد زیر هستید حتمأ به پزشک مراجعه کنید:
- سردرد ، بی حسی یا ضعف ناگهانی (به ویژه در یک طرف بدن)
- تنگی نفس، یا مشکلات بینایی، گفتاری یا تعادل
- درد قفسه‌ی سینه یا احساس سنگینی، درد گسترش یافته به بازو یا شانه
- تورم در یک یا هر دو پا
- ناراحتی معده، کاهش اشتها، ادرار تیره، مدفوع به رنگ خاک رس، زردی (زردی پوست یا چشم)
- تورم در دست، مچ پا یا پا
- تب، لرز، بدن درد، علائم آنفولانزا
- توده‌ی پستان
- علائم افسردگی (مشکلات خواب، ضعف، تغییرات خلقی)
موارد احتیاط و هشدار در مصرف پروژسترون
بیمارانی که در بلعیدن کپسول مشکل دارند باید آن‌ها را با آب در حالت ایستاده ببلعند.
پروژسترون واژن را با سایر فرآورده‌های واژن به طور همزمان مصرف نکنید. آزاد سازی و جذب ممکن است تغییر کند. حداقل ۶ ساعت داروهای واژینال را جدا کنید.
ممنوعیت مصرف
- زنان با خونریزی دستگاه تناسلی تشخیص داده نشده
- سابقه سرطان پستان یا مشکوک / فعلی آن.
- ترومبوز ورید عمقی فعال یا لخته های خون دیگر یا سابقه این لخته های خون
- سابقه‌ی بیماری ترومبوآمبولیک یا مشکوک / فعلی (مانند سکته یا حمله قلبی)
- سابقه‌ی بیماری کبدی
- در زنانی که سقط جنین یا حاملگی خارج رحمی داشته اند
موارد هشدار مصرف
ممکن است برای زنان مبتلا به لوپوس اریتماتوی سیستمیک، بیماری متابولیک استخوان، فشار خون بالا ، سابقه‌ی افسردگی یا سابقه آندومتریوز مناسب نباشد.
استفاده از پروژسترون، همراه با استروژن، با افزایش خطر ابتلا به زوال عقل ، به ویژه در زنان بالای ۶۵ سال همراه است.
برای کاهش خطر بیماری های قلبی عروقی نباید پروژسترون تجویز شود.
استفاده از پروژسترون به علاوه استروژن با افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان همراه است.
فقط در دوران بارداری باید تحت نظر متخصص استفاده شود.
تزریق عضلانی ممکن است باعث تحریک موضعی منطقه‌ی تزریق شود.
تداخلات دارویی پروژسترون
داروهای رایج که ممکن است با پروژسترون تداخل داشته باشند عبارتند از:
- قرص های ضد انعقاد خون مانند آپیکسابان، ادوکسابان یا وارفارین
- داروهای ضد تشنج مانند کاربامازپین، فسفنیتوئین یا لاموتریژین
- محصولات ضد دیابت، مانند متفورمین، انسولین و گلیپیزاید
- ضد قارچ، مانند گریزئوفولوین یا کتوکونازول
- سیکلوسپورین
- محصولات گریپ فروت
- داروهای HIV، مانند دارووناویر
- داروهایی که برای درمان سرطان استفاده می‌شود
- میتوتان
- ریفامپین
- برخی از داروهای قلبی ، مانند دیلتیاز
