در این مقاله می‌خوانید:
کلونیدین چیست و چه کاربردی دارد؟
- کلونیدین دارویی است که با کاهش سطح برخی مواد شیمیایی در خون، فشار خون را کاهش می‌دهد.
- این دارو سبب می‌شود رگ‌های خونی شل شوند وضربان قلب سرعت کمتری داشته باشد.
- کلونیدین با نام تجاری Catapres برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شود.
- نام تجاری Kapvay برای درمان اختلال بیش‌فعالی و کمبود توجه (ADHD) استفاده می‌شود.
- کلونیدین گاهی با داروهای دیگر تجویز می‌شود.
- تزریق کلونیدین برای استفاده با مواد افیونی در درمان درد شدید سرطان در مواردی که مواد افیونی به تنهایی کافی نیستند، موثر است.
- کلونیدین همچنین برای تشخیص فئوکروموسیتوما، درمان وابستگی به نیکوتین و ترک مواد مخدر استفاده می‌شود.
نحوه‌ی عملکرد کلونیدین
کلونیدین متعلق به دسته‌ای از داروها است که آلفا آگونیست‌های دارای عملکرد مرکزی نامیده می‌شوند. به طور دقیق مشخص نیست که چگونه قرص های کلونیدین با انتشار طولانی مدت برای کاهش علائم ADHD کار می‌کنند.
کلونیدین در بخشی از مغز کار می‌کند که به تنظیم رفتار، توجه و نحوه‌ی بیان احساسات کمک می‌کند.
کلونیدین در درجه‌ی اول یک آگونیست گیرنده‌ی آدرنال آلفا ۲ است که باعث اثرات فشار خون مرکزی و ضد آریتموژنیک می‌شود.
تحریک گیرنده‌های آدرنال آلفا -۲ در لوکوس سرولئوس ممکن است مسئول اثرات خواب آور کلونیدین باشد زیرا این منطقه از مغز به تنظیم بیداری کمک می کند .
کلونیدین همچنین می‌تواند انتقال سیگنال‌های درد در ستون فقرات را کاهش دهد.
نحوه‌ی مصرف و دوز مصرفی کلونیدین
دوز معمول کلونیدین در بزرگسالان برای فشار خون بالا:
خوراکی:
- دوز اولیه: ۰٫۱ میلی‌گرم خوراکی ۲ بار در روز (صبح و خواب)
- تیتراسیون: افزایش ۰٫۱ میلی گرم خوراکی در روز ممکن است در فواصل هفتگی برای پاسخ مطلوب انجام شود
- دوز نگهداری: ۰٫۲ تا ۰٫۶ میلی‌گرم خوراکی در روز و در دوزهای منقسم
- حداکثر دوز: ۲٫۴ میلی‌گرم خوراکی در روز و در دوزهای منقسم
نکات قابل توجه:
- مصرف مقدار بیشتر دوز خوراکی روزانه هنگام خواب ممکن است اثرات تنظیم گذرا خشکی دهان و خواب آلودگی را به حداقل برساند.
پچ‌های پوستی (ترانس درمال):
- دوز اولیه: ۰٫۱ میلی‌گرم در ۲۴ ساعت پچ هر ۷ روز استفاده می‌شود.
- دوز نگهداری: اگر بعد از ۱ تا ۲ هفته کاهش مطلوب فشار خون حاصل نشد، با افزودن پچ ۱/۰ میلی‌گرم در ۲۴ ساعت یا تغییر سیستم بزرگتر، مقدار مصرف را افزایش دهید.
- حداکثر دوز: دوزهای بالاتر از دو ۰٫۳ میلی‌گرم در ۲۴ ساعت هر ۷ روز که استفاده می‌شود معمولاً با اثربخشی اضافی همراه نیست.
نکات قابل توجه:
- پچ ترانس درمال باید روی ناحیه بدون مویی از پوست دست نخورده روی بازوی فوقانی بازو یا سینه قرار گیرد.
- هر پچ جدید باید در یک محل پوست متفاوت از محل قبلی استفاده شود.
- اگر در طول پوشیدن ۷ روز وصله شل شود، باید پوشش چسب را مستقیماً روی سیستم قرار دهید تا از چسبندگی خوب اطمینان حاصل شود.
- گزارشاتی نادر از نیاز به تغییر پچ قبل از ۷ روز برای حفظ کنترل فشار خون گزارش شده است.
- در هنگام جایگزینی فرمول‌های خوراکی یا سایر داروهای ضد فشار خون، پزشکان باید توجه داشته باشند که اثر ضد فشار خون پچ‌ها ممکن است تا ۲ تا ۳ روز پس از استفاده اولیه شروع نشود. بنابراین، کاهش تدریجی دوز قبلی دارو توصیه می‌شود.
- برخی در تمام درمان‌های قبلی فشار خون ممکن است لازم باشد ادامه یابد، به ویژه در بیمارانی که اشکال شدیدتری دارند.
استفاده:
برای فشار خون بالا، به تنهایی یا همراه با سایر عوامل ضد فشار خون
دوز معمول بزرگسالان برای درد:
تزریق اپیدورال:
- دوز اولیه: ۳۰ میکروگرم در ساعت بصورت تزریق مداوم
- تیتراسیون:بسته به تسکین درد و وقوع عوارض جانبی ممکن است به بالا یا پایین تیتر شود.
- حداکثر دوز ۴۰ میکروگرم در ساعت به صورت تزریق مداوم.
استفاده:
برای درمان درد شدید (همراه با مواد افیونی) در بیماران سرطانی که فقط به کمک مسکن های افیونی تسکین کافی ندارند. فرمولاسیون اپیدورال بیشتر از درد سوماتیک یا احشایی در بیماران با درد نوروپاتیک موثر است.
دوز معمول کودکان برای اختلال نقص توجه:
۶ سال به بالا:
- دوز اولیه: ۱/۰ میلی‌گرم خوراکی قبل از خواب
- تیتراسیون: افزایش ۱/۰ میلی‌گرم در روز افزایش هر ۷ روز تا زمان پاسخ مطلوب
- دوزها باید دو بار در روز تجویز شود (یا به طور مساوی تقسیم شود یا با دوز تقسیم بالاتر در زمان خواب داده شود)
- حداکثر دوز: ۰٫۴ میلی‌گرم در روز در ۲ دوز منقسم
نکات قابل توجه:
- ممکن است با غذا یا بدون غذا مصرف شود.
- در صورت فراموش شدن دوز، باید از آن دوز صرف نظر شود و طبق برنامه دوز بعدی مصرف شود.
- برای جلوگیری از افزایش میزان ترشح دارو، قرص ها باید کامل بلعیده شوند، له، جویده و شکسته نشوند.
- هنگام قطع درمان، دوز روزانه را بیش از ۰٫۱ میلی‌گرم در هر ۳ تا ۷ روز کاهش دهید.
استفاده: برای درمان اختلال بیش فعالی با کمبود توجه (ADHD) به عنوان تک درمانی یا به عنوان درمان کمکی برای داروهای محرک.
در صورت از دست دادن دوز مصرفی چه باید کرد؟
- اگر یک دوز را فراموش کردید، از دوز فراموش شده صرف نظر کنید و دوز بعدی را طبق برنامه مصرف کنید.
- در یک دوره ۲۴ ساعته بیشتر از مقدار کل روزانه کلونیدین تجویز نکنید.
عوارض جانبی کلونیدین
عوارض جانبی شایع:
عارضه جانبی خفیف ممکن است طی چند روز یا چند هفته از بین بروند. در صورت شدیدتر یا از بین نرفتن علائم با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید. عوارض جانبی شایع‌تری که می‌تواند با کلونیدین رخ دهد شامل موارد زیر است:
- خشکی دهان و خشکی چشم
- سرگیجه
- خستگی
- ناراحتی یا درد معده
- آرام بخش
- یبوست
- سردرد
- عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
- احساس تحریک‌پذیری
- مشکل خواب
- کابوس
عوارض جانبی جدی:
- فشار خون افزایش یافته و کاهش یافته
- ضربان قلب کندتر یا سریع‌تر
- ضربان قلب ناهموار
- سرگیجه هنگام ایستادن
- تنفس کند
- درد قفسه‌ی سینه
- توهم
عوارض جانبی نادر:
- تاری دید
- کاهش علاقه به رابطه جنسی
- ریزش یا نازک شدن مو
- ناتوانی در نعوظ یا حفظ آن
- گرفتگی عضلات پا
- درد عضله یا مفصل
- پوست رنگ پریده
- تورم پستان‌ها یا درد پستان در زنان و مردان
- ضعف
موارد احتیاط و هشدار در مصرف کلونیدین
آلرژی:
مصرف کلونیدین خوراکی پس از واکنش پوستی می‌تواند باعث جوش در کل بدن، خارش و احتمالاً یک واکنش آلرژیک شدید شود. یک واکنش آلرژیک شدید ممکن است باعث علائم زیر شود:
- مشکل تنفس
- تورم گلو یا زبان
تداخل الکل:
- ترکیب الکل با کلونیدین ممکن است اثر آرام‌بخشی خطرناکی ایجاد کند.
- ممکن است رفلکس شما را کم کند، باعث قضاوت ضعیف شود و باعث خواب آلودگی شود.
هشدارها برای گروه‌های خاص:
برای افرادی که مشکلات قلبی دارند:
- این شامل فشار خون پایین، ضربان قلب پایین و بیماری‌های قلبی است.
- اگر از قبل فشار خون پایین یا ضربان قلب کم داشته باشید ممکن است در معرض عوارض جانبی جدی‌تری باشید.
برای افرادی که هنگام ایستادن گیج می‌شوند:
- به این حالت افت فشار خون ارتواستاتیک گفته می‌شود.
- کلونیدین می‌تواند این وضعیت را بدتر کند.
- خیلی سریع از جای خود بلند نشوید و اطمینان حاصل کنید که دچار کمبود آب بدن نمی‌شوید.
- این موارد می‌توانند سرگیجه و خطرغش شما را افزایش دهند.
افراد مبتلا به سنکوپ (غش):
- کلونیدین می‌تواند این وضعیت را بدتر کند.
- خیلی سریع از جای خود بلند نشوید و اطمینان حاصل کنید که دچار کمبود آب بدن نمی‌شوید.
- این موارد می‌توانند سرگیجه و خطر غش شما را افزایش دهند.
افرادی که مشکلات چشمی دارند:
- این شامل سندرم خشکی چشم و مشکلات تمرکز چشم شما است.
- کلونیدین ممکن است این مشکلات را بدتر کند.
زنان باردار:
- کلونیدین یک داروی بارداری رده‌ی C است. این به معنای دو چیز است: تحقیقات انجام شده روی حیوانات، اثرات نامطلوبی را برای مادر در هنگام مصرف دارو نشان داده است. هنوز مطالعات کافی بر روی انسان انجام نشده است تا اطمینان حاصل شود که این دارو چگونه ممکن است روی جنین تأثیر بگذارد.
- اگر باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید با پزشک خود صحبت کنید.
دوران شیردهی:
- کلونیدین ممکن است به شیر مادر شما منتقل شود و در کودک شیرده عوارض جانبی ایجاد کند.
- در صورت شیردهی به پزشک خود اطلاع دهید.
- شاید لازم باشد در مورد قطع شیردهی یا قطع مصرف کلونیدین تصمیم بگیرید.
افراد مسن:
- این دارو فشار خون را تحت تأثیر قرار می‌دهد، که ممکن است باعث سرگیجه شود و خطر سقوط شما را افزایش دهد.
کودکان:
- این دارو در کودکان مبتلا به ADHD زیر ۶ سال مورد مطالعه قرار نگرفته است.
تداخلات دارویی با کلونیدین
تداخلات دارویی ممکن است نحوه‌ی عملکرد داروهای شما را تغییر دهد یا خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. لیستی از تمام محصولاتی که استفاده می‌کنید (از جمله داروهای بدون نسخه و محصولات گیاهی) را نگه دارید و آن را با پزشک و داروساز خود به اشتراک بگذارید.قرص خوراکی کلونیدین می‌تواند با سایر داروها، گیاهان یا ویتامین‌هایی که ممکن است مصرف کنید تداخل داشته باشد.
داروهای زیر را با کلونیدین ترکیب نکنید.
مصرف این داروها با کلونیدین ممکن است باعث افزایش خواب آلودگی شود:
باربیتورات ها مانند:
- فنوباربیتال
- پنتوباربیتال
فنوتیازین ها مانند:
- کلرپرومازین
- تیوریدازین
- پروکلرپرازین
بنزودیازپین ها مانند:
داروهای ضد درد (مواد افیونی) مانند:
- اکسی کدون
- هیدروکدون
- ورفین
- داروهای آرام‌بخش دیگر
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCA)
ترکیب این داروها با کلونیدین می‌تواند فشار خون شما را افزایش دهد:
نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- کلومیپرامین (آنافرانیل)
- دسیپرامین (نورپرین)
- دوکسپین
- ایمی پرامین (توفرانیل)
- نورتریپتیلین (پاملور)
- پروتریپتیلین (ویواکتیل)
- تریمی پرامین (سورمونتیل)
داروهای قلب:
ترکیب این داروهای قلبی با کلونیدین می تواند ضربان قلب شما را کم کند. اگر یکی از این داروها را مصرف می‌کنید، کلونیدین بهترین انتخاب برای شما نیست. نمونه‌هایی از این داروهای قلب عبارتند از:
- دیگوکسین
- مسدود کننده‌های بتا
مسدود کننده‌های کانال کلسیم مانند:
- دیلتیازم
- وراپامیل
ترکیب این داروها با کلونیدین ممکن است فشار خون شما را بیش از حد کاهش دهد. این خطر مرگ شما را افزایش می‌دهد. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
مسدود کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین II مانند:
مهار کننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) مانند:
- انالاپریل
- لیزینوپریل
دیورتیک‌ها مانند:
علائم اوردوز با کلونیدین
علائم مصرف بیش از حد ممکن است شامل:
- سرگیجه
- خواب آلودگی شدید
- غش کردن
- ضربان قلب آهسته یا نامنظم
- تنفس آرام یا کم‌عمق
- تشنج
منبع: drugs, drugbank, webmd, healthline
