در این مقاله می‌خوانید:
لیتیوم چیست و چه کاربردی دارد؟
نام رایج دارو : لیتیوم سیترات – Lithium- لیتیم- لیتیرام- لیتیم کربنات- لیتمون- پریادل
لیتیوم داروی ضد افسردگی است که در رده ی داروی تثبیت کننده ی خُلق دسته بندی می شود و به ویژه برای درمان اختلال دوقطبی به کار می‌رود.
استفاده طولانی مدت از این دارو مزایای خاصی دارد که موجب کاهش تعداد و سطح حالت مانیا مانند احساسات تند و فوران احساس خوب، احساس عدم امنیت، تحریک پذیری، اضطراب، سریع حرف زدن و رفتارهای تهاجمی و خصمانه می‌شود.
نحوه‌ی عملکرد داروی لیتیوم
مکانیسم اثر لیتیوم دقیقا مشخص نیست. هم چنین خواص کنترل خلقی کربنات لیتیوم کاملاً درک نشده‌است. اما می دانیم که بر روی عملکرد واسطه‌های شیمیایی عصبی مثل نوراپی‌نفرین، سروتونین ، دوپامین و استیل‌کولین و گیرنده‌های آنها تأثیر می‌گذارد. و با کاهش تولید پیام رسان ثانویه ایجاد پاسخ سلولی را تضعیف می‌کند. در نتیجه داروی لیتیوم به پایدارای حالات روانی کمک می‌کند و حالات تند رفتاری را با ایجاد تعادل در مواد طبیعی خاصی در بدن (انتقال‌دهنده‌های عصبی) کاهش می‌دهد.
نحوه مصرف لیتیوم و دوز مصرفی
برندهای مختلفی از این دارو موجود است و تاثیرات آنها مشابه هم نیست. لذا دارو و برند داروی خود را بدون مشورت با پزشک یا دکتر داروخانه عوض نکنید.
- این دارو را به صورت خوراکی و معمولا ۳ یا ۴ بار با توجه به تجویز دکتر مصرف کنید.
- لیتیوم را همراه یا بلافاصله بعد از وعده‌های غذایی مصرف کنید تا دچار معده درد نشوید.
- روزانه ۸ تا ۱۲ لیوان آب (هر لیوان ۲۴۰ میلی‌لیتر) بنوشید. و رژیم غذایی سالم مصرف نمکی داشته باشید که توسط پزشک یا متخصص تغذیه تجویز شده باشد.
- تغییرات زیاد مصرف نمک در رژیم غذایی می‌تواند بر روی میزان لیتیوم خون تاثیر بگذارد. در نتیجه میزان نمک مصرفی خود را جز با دستور پزشک تغییر ندهید.
نکات مهم مصرف
- دوز مصرف داروی لیتیوم به میزان لیتیوم خون، وضعیت بیماری، و پاسخگویی بدن شما به درمان، نتایج آزمایش‌های پزشکی و سایر داروها بستگی دارد.
- عملکرد بهینه دارو زمانی اتفاق می‌افتد که میزان لیتیوم خون شما ثابت بماند.
- به همین دلیل، این دارو را با فاصله زمانی مساوی مصرف کنید.
- این دارو را منظم مصرف کنید تا بیشترین اثر داشته باشد.
- اگر از شربت این دارو استفاده می‌کنید، میزان مصرف را با دقت اندازه‌گیری کنید. و از وسیله یا قاشق مخصوص استفاده کنید.
- از قاشق غذاخوری به دلیل دقیق نبودن میزان مصرف دارو استفاده نکنید.
- این دارو فقط در زمان تجویزی توسط پزشک مصرف شود.
- مهم است با وجود بهبود حال به مصرف آن ادامه دهید.
- از قطع مصرف دارو بدون مشورت با پزشک پرهیز کنید.
- قطع مصرف این دارو ممکن است موجب برخی عوارض ناخواسته شود.
- برای اطلاعات بیشتر با پزشک یا دکتر داروخانه مشورت کنید.
- اگر وضعیتتان بهبود نیافت یا بدتر شد با پزشک تماس بگیرید.
- معمولا حدود ۱ تا ۳ هفته تا مشاهده نشانه‌های بهبود زمان لازم است.
هشدارها
- همواره مراقب میزان لیتیوم بدن خود باشید.
- لیتیوم زیاد ممکن است منجر به عوارض ناخواسته‌ای مانند موارد زیر شود:
- تهوع
- اسهال
- لرزش دست
- سرگیجه
- گر گرفتگی
- تشنج
- افزایش میزان ادرار.
- اگر هر کدام از این عوارض را مشاهده کردید با روانپزشک خود تماس بگیرید.
- بین مقدار درست لیتیوم در بدن و لیتیوم بیش‌ازحد تفاوت کمی وجود دارد. از این رو پزشک همواره باید شما را بررسی کند و آزمایش‌های لازم را انجام دهد.پ
- هنگام مصرف لیتیوم در تمامی جلسات درمانی و آزمایشگاهی حضور داشته باشید.
مشاوره با پزشک
عوارض جانبی لیتیوم
مصرف لیتیوم ممکن است منجر به عوارضی مانند موارد زیر می شود. اگر هر یک از این عوارض ادامه یافت یا بدتر شد به سرعت با پزشک خود تماس حاصل کنید.
عوارض جانبی شایع:
- خواب‌آلودگی
- سرگیجه
- خستگی
- تشنگی زیاد
- افزایش میزان ادرار
- افزایش وزن
- و لرزش دست.
در صورتی که پزشک داروی لیتیوم را برای شما تجویز کرده است مطمئن باشید فوائد آن بیش از مضراتش بوده است.
عوارض جانبی جدی:
لازم است بدانید اکثر افرادی که داروی لیتیوم را مصرف کرده‌اند، عوارض جدی این دارو را تجربه نکرده‌اند. به ندرت کسانی که از این دارو استفاده می‌کنند دچار مشکلاتی مانند موارد زیر می شوند. در این صورت سریعا با پزشک تماس بگیرید.
- اسهال
- استفراغ
- حرکت غیرمتعادل
- سردرگمی
- مشکلات صحبت کردن
- تاری دید
- لرزش شدید دست
- مشکلات بینایی (مانند افزایش نقطه کور دید، کاهش بینایی)
- تورم و درد مفاصل
- درد یا تغییر رنگ انگشتان دست و پا
- یخ‌زدگی پا و دست.
عوارض جانبی خطرناک:
اگر عوارض جانبی خطرناکی مانند موارد زیر را تجربه کردید، هر چه سریع‌تر با پزشک تماس بگیرید:
- سرگیجه شدید
- غش کردن
- تپش قلب آهسته و نامنظم
- مشکلات تنفس
- یا تشنج.
سندورم مسمومیت سروتونین:
این دارو ممکن است موجب افزایش سروتونین شود و این امر به ندرت باعث بیماری بسیار جدی با نام سندرم یا مسمومیت سروتونین شود. استفاده از دیگر داروهایی که حاوی سروتونین هستند باعث افزایش این خطر می‌شود لذا داروهای مصرفی خود را به اطلاع پزشک یا دکتر داروخانه برسانید. اگر علائمی مانند موارد زیر را تجربه کردید با پزشک مشورت نمایید:
- تپش قلب سریع
- توهم
- عدم تعادل
- سرگیجه شدید
- اسهال یا استفراغ یا تهوع شدید
- گرفتگی عضله
- تب بی‌دلیل
- و افزایش آشفتگی و بی‌حوصلگی.
واکنش آلرژیک جدی:
لازم است بدانید که واکنش آلرژیک جدی در مورد داروی لیتیوم نادر است. با این وجود اگر واکنش آلرژیک جدی ای مانند موراد زیر را تجربه کردید، سریعا از فوریت های پزشکی کمک بگیرید:
- علائم پوستی
- خارش
- تورم (مخصوصا در صورت، زبان و گلو)
- گیجی شدید
- و اختلال تنفسی.
با توجه به اینکه لیست عوارض کامل نیست، ممکن است با عارضه ای برخورد کنید که ذکر نشده باشد. در این موارد با پزشک یا دکتر داروخانه مشورت کنید.
موارد احتیاط مصرف لیتیوم
اگر به داروی لیتیوم حساسیت دارید یا هر حساسیت دیگری دارید قبل از مصرف این دارو را پزشک یا داروساز مشورت کنید. داروی لیتیوم ممکن است شامل ترکیبات غیر فعالی (مانند پروپیلن گریکول) باشد که موجب بروز حساسیت یا مشکلات دیگر بشود.
سابقه بیماری:
قبل از استفاده از این دارو سوابق پزشکی خود را به اطلاع پزشک یا دکتر داروخانه برسانید؛ مخصوصا:
سندروم بروگادا:
- مصرف لیتیوم به ندرت ممکن است شرایط مشکلات تپش قلب (سندروم بروگادا) را تشدید کند.
- سندروم بروگادا یک مشکل قلبی ارثی و خطرناکی است که ممکن است بدون اینکه بدانند به آن مبتلا باشند.
- این سندرم می‌تواند باعث تپش قلب غیر طبیعی ( و احتمالا کشنده) شود که علائم آن عبارتند از:
- در این صورت باید با فوریت‌های پزشکی تماس حاصل شود.
- سندروم بروگادا ممکن است باعث مرگ ناگهانی شود.
- لذا قبل از مصرف لیتیوم اگر هر گونه بیماری خطرناکی مانند موارد زیر را به پزشک خود اطلاع دهید:
- سندروم بروگادا
- غش کردن‌های بی‌دلیل
- سابقه خانوادگی مشکلات قلبی (مرگ‌های بی‌دلیل قبل از ۴۵ سالگی)
هشدارها:
- داروی لیتیوم ممکن است موجب خواب‌آلودگی و تاری دید شما بشود.
- الکل و ماری جوآنا این حالات را تشدید می کند.
- از رانندگی و فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری دارند، تا زمانی که در هوشیاری کامل به سر ببرید اجتناب کنید.
- هنگام مصرف لیتیوم از خوردن الکل پرهیز کنید.
- در صورت مصرف ماری جوآنا با پزشک خود صحبت کنید.
- اگر تعرق یا اسهال شدید اتفاق افتاد در مورد ادامه مصرف لیتیوم با پزشک مشورت نمایید.
- هنگام فعالیت‌هایی که موجب تعرق می‌شوند مانند سونا، حمام‌های داغ و ورزش احتیاط کنید.
- قبل از هر گونه جراحی همه‌ی داروهایی را که مصرف می‌کنید را با پزشک یا دندانپزشک خود در میان بگذارید.
بارداری و شیردهی:
- مصرف این دارو در زمان بارداری توصیه نمی‌شود زیرا ممکن است موجب آسیب به جنین شود.
- از آنجایی که بیماری‌های درمان نشده روانی (مانند اختلال دو قطبی) می‌تواند به مادر و جنین آسیب رسان باشد، مصرف این دارو را جز با تجویز پزشک قطع نکنید.
- در مورد اینکه آیا درمان دیگری برای شما در زمان بارداری بهتر خواهد بود با پزشک مشورت نمایید.
- اگر قصد بارداری دارید یا فکر می‌کنید ممکن است باردار شده باشید سریعا با پزشک تماس بگیرید.
- لیتیوم از طریق شیر مادر به نوزاد انتقال می‌یابد و ممکن است تاثیرات نامطلوبی در پرستاری از بچه داشته باشد.
- از این رو هنگام مصرف این دارو شیردهی به نوزاد توصیه نمی‌شود.
- برای شیردهی در این زمینه با پزشک مشورت نمایید.
تداخلات دارویی لیتیوم با داروهای دیگر
تداخلات دارویی ممکن است عملکرد و تاثیر داروی لیتیوم را تغییر دهد یا باعث افزایش ریسک بروز عوارض جانبی آن شود. این مقاله شامل تمامی تداخلات دارویی ممکن، نیست لذا لیست تمامی داروهای مصرفی‌تان را با پزشک یا دکتر داروخانه در میان بگذارید. و بدون صلاحدید پزشک شروع به مصرف، قطع یا تغییر دوز داروی لیتیوم نفرمایید.
برخی از داروها می‌توانند بر روی روند خروج لیتیوم از بدن تاثیر بگذارند که موجب تاثیر بر عملکرد این دارو می‌شود. در صورت مصرف این داروها لازم است پزشک‌تان دوز مصرفی لیتیوم را با این داروها تنظیم نماید. این داروها عبارت‌اند از:
- داروهای مهارکننده ACE مانند کاپتوپریل، انالاپریل
- داروهای مسدودکننده گیرنده‌های آنژیوتانسین ARBها مانند لوزارتان و والاسارتان
- مسکن‌های غیر استروئیدی NSAIDها مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
- قرص‌های اب و دیورتیک‌هایی مانند هیدروکروتیازید و فوروزماید
- داروهای شرایط روانی مانند کلروپرومازین، هالوپریدول و تیوتیکسین
قرص های سروتونین
اگر لیتیوم را با داروهای دیگری که سطح سرتونین بدن را افزایش می‌دهند مصرف کنید، خطر ایجاد سندروم/مسمومیت سروتونین را افزایش می‌دهید. خطر ابتلا به این سندروم در زمان شروع به مصرف یا افزایش دوز مصرفی دارو افزایش می‌یابد. رژیم غذایی معمولی خود را با میزان معمولی نمک ادامه دهید. برای اطلاعات بیشتر با پزشک تماس حاصل کنید. قرص های زیر نمونه‌هایی از این افزایش‌دهنده‌های سروتونین هستند:
- قرص‌های اکستاسی/MDMA
- قرص‌های ضد افسردگی مانند:
- فلوکستین/پروکستین
- دولوکستین/ونلافاکسین
- تیپتوفان
علائم اوردوز لیتیوم
اگر علائم اوردوز این دارو مانند از هوش رفتن و مشکلات تنفسی را مشاهده کردید سریعا با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید. علائم اوردوز لیتیوم شامل موارد زیر است:
- اسهال
- تهوع
- زنگ گوش
- تاری دید
- مشکلات حرکتی
- خواب‌آلودگی غیر طبیعی
- تشنج
- لرزش
- و عدم هوشیاری.
در صورت مشاهده آنها با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید.
آزمایش های توصیه شده در حین مصرف لیتیوم:
در صورت مصرف لیتیوم، آزمایش‌های پزشکی زیر به صورت دوره‌ای برای بررسی پیشرفت و عوارض جانبی دارو توصیه می‌شود:
- آزمایش عملکرد کلیه
- عملکرد تیروئید
- سطح لیتیوم و کلسیم خون در زمان مصرف لیتیوم.
اگر دوز مصرفی را فراموش کنم:
- اگر دوز مصرفی داروی لیتیوم را فراموش کردید، در اولین زمان ممکن آن را مصرف کنید.
- اما اگر نزدیک به مصرف دوز بعدی، به یاد آوردید که دارو را مصرف نکرده‌اید.
- نیازی به مصرف دو برابر دارو نیست و فقط دوز مقرر را مصرف کنید.
برای نگهداری صحیح داروی لیتیوم:
- آن را در دمای اتاق، دور از حرارت و رطوبت و خارج از دسترس کودکان قرار دهید.
- دارو را در حمام نگهداری نفرمایید.
- از یخ زدن دارو جلوگیری کنید.
- توجه داشته باشید که داروی منقضی شده را مصرف نکنید.
