روانپزشک کیست و چه تفاوتی با روانشناس و روانکاو دارد؟

چرا باید این مقاله را بخوانید؟

” چه موقع نیاز به روانپزشک داریم؟”،”چه کسانی حتما نیاز به روانپزشک دارند؟”. “یک روانپزشک خوب می خوام”، “تفاوت روانپزشک با متخصص اعصاب و روان چیه؟”. ” بهترین روانپزشک کیه؟”؛ ” تفاوت روانپزشک با روانشناس چیه؟”. “به روانپزشک چه بگوییم؟”.

همگی ما حداقل یک بار با چنین سوالاتی مواجه شده ایم. این مقاله توسط دکتر ندا فرزانه متخصص روانپزشکی نگاشته شده است. خانم دکتر ندا فرزانه دارای بورد تخصصی اعصاب و روان سعی دارند که در این مقاله تعاریف و وظایف اعضای تیم سلامت روان را  به صورت خلاصه،برای خوانندگان محترم مجله سلامت دکترتو توضیح بدهند. تا به واسطه ی آن پاسخی داده شود به سوال های متنوع و مهمی به صورت حضوری و یا در فضای مجازی پرسیده می شود. و  در این خصوص اطلاع رسانی لازم نیز صورت گیرد. زیرا در این زمینه اطلاع رسانی دقیقی در رسانه ها نشده است. و یا بالعکس اطلاع رسانی نادرست نیز در رسانه های جمعی انجام شده است. به طور مثال، در بعضی از  فیلم و سریال‌ های تلویزیونی مشاهده شده که این اصطلاحات به اشتباه و به جای یکدیگر به کار می‌رود. این مسئله نشانگر این است که کارگردانی و عوامل ساخت آن مجموعه نیز حتی اطلاعات درستی نداشته اند.

ورود به سایت دکترتو

تیم سلامت روان

اصطلاحاتی مثل روانپزشک، روانشناس، روانکاو، روان درمانگر و سکس تراپیست معادل یکدیگر نیستند. آن ها  تحصیلات دانشگاهی، مدت تحصیل، رشته تحصیلی، دوره های تخصصی متفاوتی را گذارانده اند. و زمینه های تخصصی درمانی و تشخیصی  متفاوتی با یکدیگر دارند. البته این مسئله بسیار تخصصی است. و لذا به هیچ عنوان این تصور روا نیست که همه باید این تعاریف را از قبل بدانند.

به طور مثال، فردی  نیاز به مراجعه به روانپزشک و دریافت دارو برای درمان بیماری افسردگی شدید را داشته است. وقتی که تحت ویزیت روانپزشکی قرار گرفته است، به او تاکید شده که داروها را سر موقع مصرف کند. اما او هم چنان بجای روانپزشک از واژه نادرست دکتر روانشناس یاد می کند. و یا اینکه متاسفانه در بسیاری از فیلم و سریال ها یا در واقعیت باورهایی رایج است. مانند “به روانپزشک مراجعه نکن و به روانشناس مراجعه کن که برات دارو نده.”

روانپزشک، مددکار، روانکاو، روان درمانگر، سکس تراپیست و روانشناس همه از اعضای تیم درمان سلامت روان هستند. وجود تک تک این افراد و همکاری درست آن ها با همدیگر برای تشخیص و درمان به موقع بیماری های روانی مختلف کلیدی است. این مطالب، صرفا برای اطلاع رسانی عمومی و کمک به فرهنگ سازی در زمینه سلامت روان بیان شده است. و قصد ارزش گذاری و یا بی اهمیت جلو دادن یک شاخه خاص را ندارد . بلکه تنها با همکاری و همدلی تمامی شاخه ها می توان برای درمان بیماران دستورالعمل های درمانی را به کار گرفت.

روانپزشک کیست؟

روانپزشک، پزشکی است که در ابتدا تحصیلات پزشک عمومی خود را گذرانده است. بعد از اتمام دوره پزشک عمومی؛دوره تخصصی روانپزشکی را نیز به صورت جداگانه به مدت چهار سال در دانشگاه، مراکز درمانی، بیمارستان ها و یا کلینیک های ویژه گذرانده است. البته طول مدت تحصیل برای دریافت بورد تخصص روانپزشکی در کشور های مختلف دنیا متفاوت است. مثلا در ایران چهار سال و در آلمان شش سال است.

بنابراین روانپزشک، فرد متخصصی است که در هر دو زمینه مسائل جسمی و مسائل روان طبابت می کند. که البته تمرکز او بر روی مسائل روانشناختی و روانی فرد می باشد. درحقیقت، مهمترین و اساسی ترین تفاوت بین روانپزشک و روانشناس این است که روانپزشک فردی است که هم توانایی تشخیص و درمان امراض جسمی را دارد و هم توانایی و تشخیص و درمان امراض روانی را دارد. و می تواند دارو نیز بنویسد. چون روانشناس حتی اگر دکترای بالینی نیز داشته باشد حق تجویز دارو به مراجع را ندارد. زیرا که تحصیلات پزشکی در دانشگاه پزشکی را ندارد.

روانپزشک و تجویز دارو

روان‌پزشک، پزشکی است که متخصص تشخیص و درمان بیماری‌های روانی است. روانپزشک برای سنجش و درمان بیماری‌های روانی آموزش می‌بیند. روانپزشک بیماران را از نظر اینکه آیا علائم آنها به علت بیماری فیزیکی، ترکیبی از بیماری های جسمی و روانی یا فقط بیماری روان پزشکی است، ارزیابی می کند. روان‌پزشکان در بین تیم سلامت روان، تنها افرادی هستند که مرجعیت تجویز دارو برای درمان بیماری‌های روانی را دارند.

متأسفانه در کشور ما این باور نادرست وجود دارد که فقط وقتی فرد نیاز به مصرف دارو دارد باید به روانپزشک مراجعه کند. و در بقیه موارد باید به روانشناس مراجعه کند. روانپزشک علاوه بر تجویز دارو سایر توانایی های تشخصی و درمانی را نیز دارد. بنابراین در مواردی که نیاز است که بیمار روانی حتما از لحاظ پزشکی نیز مورد بررسی قرار بگیرد، باید ابتدا توسط روانپزشک ارزیابی انجام شود.  مثل بیماری وسواسی جبری، اختلال افسردگی ماژور. حمله پانیک، اختلال استرس پس از حادثه، اسکیزوفرنی. مورد دیگر بیمارانی هستند که حتما نیاز به تجویز دارو برای درمان علایمشان باشد. مانند اختلالات هذیانی، مسخ شخصیت. مسخ واقعیت، بیماری دو قطبی، بیماری اسکیزوفرنی و یا اسکیزوافکتیو.

روانشناس کیست؟

روانشناس فردی است که تحصیلات خود را در زمینه روانشناسی انجام داده و پزشک نیست. از نظر تحصیلات، روانشناس می تواند از همان ابتدا رشته روانشناسی را در دانشگاه در مقاطع لیسانس تا دکترا مطالعه کرده باشد. و یا اینکه بر اساس قوانین وزارت آموزش و پرورش و دانشگاه‌های ایران، می تواند ابتدا در مقطع فوق دیپلم یا لیسانس رشته هایی غیر از روانشناسی ادامه تحصیل دهد. مثل پرستاری، مهندسی، زبان انگلیسی یا موارد دیگر. سپس ادامه تحصیلات خود را در رشته روانشناسی در مقطع لیسانس، فوق لیسانی یا دکترا ادامه دهد.  و به کار روانشناسی و درمان مراجعین بپردازند.

روانشناسی نیز در حوزه سلامت روان اهمیت بسیار زیادی دارد. زیرا برخی از مراجعین، نیاز به درمان‌های غیردارویی دارند. مانند زوج درمانی، خانواده درمانی و مشاوره. بنابراین نباید افراد تصور بکنند که روانشناس رفتن امری است که بی فایده است. متاسفانه یکی از تصورات غلطی که در زمینه مراجعه به روانشناس وجود دارد این است که روانشناس توصیه‌هایی را می کند که از کتابها می توان مطالعه کرد. و نیاز به مراجعه حضوری یا غیر حضوری به او نیست.

روان درمانی یکی از مهمترین مواردی است  که فرد باید به خاطر آن به روانشناس مراجعه کند. مواردی که فرد حتما نیاز به مصرف دارو ندارد. یا فقط نیاز دارد که درمان‌های غیردارویی و روانشناختی برای او انجام شود. مثل بیماری افسردگی خفیف، آموزش بهداشت خواب، درمان فوبیای حیوانات، فوبیای ارتفاع و موارد مشابه.

روان درمانگر کیست؟

در مورد اصطلاح روان درمانگر و یا روان درمانی نیز به صورت مختصر باید ذکر کرد که روان درمانگر فردی است که درمان های غیردارویی را برای فرد مبتلا به اختلالات روانپزشکی و اختلالات روانشناختی انجام می دهد. این مسئله ای است که بسیار می تواند برای بعضی از افراد گیج کننده باشد. مثلاً اینکه آیاروان درمانگر روانپزشک است و یا روانشناس است و یا روانکاو؟

روان درمانگر فردی است که به طور کلی درمان های غیردارویی را برای درمان فرد مبتلا به بیماری روانی انجام می دهد. البته روان درمانی نیز انواع زیادی دارد. که بر اساس روش فرد ابداع کننده، مدت درمان و سایر موارد متفاوت اند. روان درمانگر نیاز نیست که حتما روانپزشک و یا حتما روانشناس باشد. روان درمانگر می تواند روانپزشکی باشد که علاوه بر درمان های دارویی، درمان های غیردارویی روان درمانی را نیز در مواردی که در این زمینه دوره دیده باشند، انجام بدهد. یا می‌تواند روانشناسی باشد که مشغول به انجام روان درمانی است.

روانکاو کیست؟

در مورد روانکاو نیز به طور مختصر می توان گفت که، روانکاو فردی است که به تحلیل و آنالیز دقیق و جزئی روان فرد از دوران کودکی فرد و حوادث مهم به صورت ریشه ای می پردازد. درمان روانکاوی نوعی از درمان است که معمولا طولانی مدت است. چون نیاز دارد که به صورت عمیق در مورد منشاء مشکلات روانی و یا جسمی فرد بررسی انجام شود. روانکاو می تواند روانپزشک و یا روانشناس باشد که البته فرد روانکاو دوره های روانکاوی را نیز گذرانده است.

مشاوره با روانپزشک

شناخت درست از حرفه، تشخیص درست درمان!

بنابراین روانپزشک، روانشناس، روان درمانگر و روانکاو  حرفه هایی هستند که هر کدام بنا به ضرورت، اقدام های تشخیصی و درمانی لازم را در حیطه سلامت روانی فرد انجام می‌دهند. تمام افراد ذکر شده، در تیم سلامت روان قرار دارند. هدف اصلی این است که فردی که مشکلات روان دارد، به موقع تشخیص داده شده وتحت درمان مناسب داروئی یا غیر داروئی قرار بگیرد.

 دکتر ندا فرزانه، از پزشکان عضو سامانه دکترتو هستند. شما می توانید از طریق سایت دکترتو، از دکتر ندا فرزانه به صورت اینترتی نوبت بگیرید.