بررسی تمام آزمایش های لازم دوران بارداری

مادران باردار چه آزمایش هایی را باید انجام دهند؟

بارداری پزشک یا مراقب سلامت ممکن است انواع مختلف غربالگری، آزمایش های بارداری و روش های تصویربرداری را در دوران بارداری توصیه کند. این آزمایش های بارداری برای کسب اطلاعات در مورد سلامت جنین طراحی شده اند و به پزشک در بهینه سازی مراقبت و رشد قبل از تولد کمک می کنند. بارداری از مهم ترین اتفاقات زندگی است. پس با آگاهی از آزمایش های لازم دوران بارداری و مشاوره با پزشک زنان، این دوره را به بهترین حالت بگذرانید.

به طور کلی آزمایش های بارداری را می توان به چند دسته ی کلی تقسیم کرد که در زیر به بررسی آن ها می پردازیم:

• غربالگری ژنتیکی: می تواند به تشخیص برخی اختلالات ژنتیکی قبل از تولد کمک کند.
• غربالگری سه ماهه ی اول ترکیبی از سونوگرافی جنین و آزمایش خون مادر است. این فرآیند غربالگری می تواند به تعیین خطر ابتلا به نقص های مادرزادی در جنین کمک کند.
• غربالگری سه ماهه ی دوم بارداری شامل چندین آزمایش خون است. این غربالگری اطلاعاتی را در مورد خطر ابتلا به برخی بیماری های ژنتیکی یا نقص های مادرزادی ارائه می دهد.
• سونوگرافی ممکن است در زمان های مختلف بارداری برای بررسی رشد جنین، تخمین تاریخ تولد و بررسی هرگونه ناهنجاری ساختاری در نوزاد انجام شود.
• دیگر آزمایش های بارداری ممکن است شامل موراد زیر باشد:
  • • • • • • • • آمنیوسنتز
                • نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS)
                • نظارت بر جنین
                • آزمایش گلوکز خون
                • کشت استرپتوکوک گروه B
                • آزمایش تعیین گروه خونی
                • آزمایش پروتئین ادرار
                • غربالگری بیماری های جنسی
                • شمارش کامل سلول های خونی
                • آزمایش تیروئید
                • غربالگری بیماری های عفونی
                • آزمایش ادرار.

لیست پزشکان زنان

• غربالگری ژنتیکی

بسیاری از ناهنجاری های ژنتیکی قبل از تولد قابل تشخیص هستند. اگر شما یا همسرتان در خانواده خود دارای اختلالات ژنتیکی هستید، ممکن است پزشک یا ماما انجام آزمایش ژنتیک را در دوران بارداری توصیه کنند. همچنین داشتن فرزند قبلی مبتلا به ناهنجاری ژنتیکی، نیاز به غربالگری ژنتیکی را چند برابر می کند. برخی از نقایص مادرزادی از طریق مراقبت های دوران بارداری قابل پیشگیری هستند.

نمونه هایی از اختلالات ژنتیکی که به وسیله ی آزمایش ژنتیک قبل از تولد قابل تشخیص هستند عبارتند از:

• فیبروز سیستیک
• دیستروفی عضلانی دوشن
• هموفیلی A
• بیماری کلیه ی پلی کیستیک
• بیماری سلول های داسی شکل
• بیماری تای ساکس
• تالاسمی.

برای تشخیص بیماری های ژنتیکی از روش های غربالگری زیر در دوران بارداری می توان کمک گرفت:

• آزمون آلفا فتوپروتئین (AFP)
• آمنیوسنتز
• نمونه برداری از پرزهای جفتی
• آزمایش DNA جنین
• نمونه گیری از خون بندناف
• اسکن با امواج فراصوت.

• آزمایش های غربالگری قبل از تولد در سه ماهه ی اول

به طور معمول، غربالگری سه ماهه ی اول بین هفته های ۱۱ تا ۱۴ بارداری انجام می شود. غربالگری سه ماهه ی اول، ترکیبی از سونوگرافی جنین و آزمایش خون مادر است. این فرآیند غربالگری می تواند به تعیین خطر ابتلا به نقص های مادرزادی در جنین کمک کند. آزمون های غربالگری ممکن است به تنهایی یا با آزمایش های دیگر انجام شوند.

اگر نتایج این آزمایشات غربالگری سه ماهه ی اول غیرطبیعی باشد، مشاوره ی ژنتیک توصیه می شود. برای تشخیص دقیق تر ممکن است آزمایشات اضافی مانند نمونه برداری از پرزهای کوریونی، آمنیوسنتز، DNA جنین یا دیگر سونوگرافی ها انجام شود.

غربالگری سه ماهه ی اول، ترکیبی از سونوگرافی جنین و آزمایش خون مادر است.

غربالگری سه ماهه ی اول شامل موارد زیر است:

• سونوگرافی برای بررسی ناحیه ی پشت گردن جنین از نظر افزایش مایعات یا ضخیم شدن
• سونوگرافی برای بررسی استخوان بینی جنینی: استخوان بینی ممکن است در برخی از نوزادان دارای ناهنجاری های کروموزومی مانند سندرم داون (تریزومی ۲۱) و تریزومی ۱۸ دیده نشود. تریزومی ۱۸ مشکلات شدیدتری ایجاد می کند و اغلب تا ۱ سالگی کشنده است. بررسی تشکیل صفحه ی استخوانی بینی با استفاده از سونوگرافی، بین هفته ی ۱۱ تا ۱۳ بارداری انجام می شود.

• آزمایشات خون مادر: این قسمت از آزمایش های بارداری ۲ ماده ی موجود در خون زنان باردار را اندازه گیری می کند:

• • پروتئین پلاسمایی A یا PAPP-A مرتبط با بارداری: پروتئینی است که توسط جفت در اوایل بارداری تولید می شود. سطح غیر طبیعی این پروتئین با افزایش خطر ابتلا به ناهنجاری کروموزومی مرتبط است.

• • گنادوتروپین جفتی انسانی: هورمونی که در اوایل بارداری توسط جفت تولید می شود. سطح غیر طبیعی این ماده با افزایش خطر ابتلا به ناهنجاری کروموزومی مرتبط است.

• آزمایش های غربالگری قبل از تولد در سه ماهه ی دوم

غربالگری سه ماهه ی دوم بارداری ممکن است شامل چندین آزمایش خون باشد. مارکرهای خونی اطلاعاتی را در مورد خطر احتمالی ابتلای نوزاد به برخی از بیماری های ژنتیکی یا نقص مادرزادی ارائه می دهند. غربالگری معمولا با گرفتن نمونه ی خون در هفته ی ۱۵ تا ۲۰ بارداری انجام می شود (هفته ی ۱۶ تا ۱۸زمان ایده آل است). مارکرهایی که بررسی می شوند شامل موارد زیر هستند:

۱: غربالگری آلفا فیتو پروتئین (AFP)

این قسمت از آزمایش های بارداری، سطح آلفا فیتو پروتئین را در خون مادر باردار اندازه گیری می کند. آلفا فیتو پروتئین، پروتئینی است که به طور معمول توسط کبد جنین تولید می شود و در مایع اطراف جنین (مایع آمنیوتیک) وجود دارد. آلفا فیتو پروتئین از جفت عبور کرده و وارد خون مادر می شود. سطح غیر طبیعی آلفا فیتو پروتئین ممکن است نشان دهنده ی موارد زیر باشد:

• اشتباه تخمین زدن سن بارداری
• نقص در دیواره ی شکم جنین
• سندرم داون یا سایر ناهنجاری های کروموزومی
• نقص در لوله ی عصبی مانند اسپینا بیفیدا
• دوقلوها (بیش از یک جنین در حال تولید پروتئین است).

۲: استریول (Estriol)

استریول هورمونی است که توسط جفت تولید می شود. سطح استریول می تواند در خون یا ادرار مادر اندازه گیری شود و برای بررسی سلامت جنین استفاده شود.

۳: اینهیبین (Inhibin)

اینهیبین هورمونی است که توسط جفت تولید می شود.

۴: گنادوتروپین جفتی انسان (hCG)

گنادوتروپین جفتی انسان نیز هورمونی است که توسط جفت تولید می شود.

غربالگری سه ماهه دوم بارداری، معمولا با گرفتن نمونه ی خون در هفته ی ۱۵ تا ۲۰ بارداری انجام می شود (هفته ی ۱۶ تا ۱۸زمان ایده آل است).

سونوگرافی یک روش تشخیصی است که با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا تصویری از اندام های داخلی ایجاد می کند. سونوگرافی غربالگری گاهی اوقات در طول بارداری برای بررسی رشد طبیعی جنین و تایید تاریخ تولد انجام می شود.

سونوگرافی در دوران بارداری چه زمانی انجام می شود؟

سونوگرافی ممکن است به دلایل زیادی در زمان های مختلف بارداری انجام شود:

• سه ماهه ی اول
  • برای تعیین تاریخ زایمان
  • برای تعیین تعداد جنین ها و شناسایی ساختارهای جفت
  • برای تشخیص حاملگی خارج رحمی یا سقط جنین
  • برای بررسی رحم و آناتومی لگن
  • برای تشخیص ناهنجاری های جنین

• سه ماه ی دوم (۱۸ تا ۲۰ هفته)
  • برای تایید تاریخ زایمان
  • برای تعیین تعداد جنین ها و بررسی ساختارهای جفت
  • برای کمک به تشخیص های قبل از تولد، مانند آمنیوسنتز
  • برای بررسی آناتومی جنین از نظر ناهنجاری
  • برای بررسی میزان مایع آمنیوتیک
  • برای بررسی الگوهای جریان خون
  • برای مشاهده رفتار و فعالیت جنین
  • برای اندازه گیری طول دهانه ی رحم
  • برای نظارت بر رشد جنین

• سه ماهه ی سوم
  • برای نظارت بر رشد جنین
  • برای بررسی میزان مایع آمنیوتیک
  • برای بررسی مشخصات بیوفیزیکی
  • برای تعیین موقعیت جنین
  • برای ارزیابی جفت

چند نوع سونوگرافی در آزمایش های بارداری قابل انجام می شود؟

سونوگرافی یک روش مطمئن برای بررسی جنین است که طی انجام آن هیچ اشعه ای به جنین نمی رسد. در دوران بارداری می توان ۲ نوع سونوگرافی انجام داد:

• سونوگرافی شکم
• سونوگرافی واژینال

• دیگر آزمایش های بارداری:

۱: آمنیوسنتز

آمنیوسنتز شامل گرفتن نمونه ی کوچکی از مایع آمنیوتیک است. مایع آمنیوتیک مایعی است که جنین را احاطه کرده است. از آمنیوسنتز برای تشخیص اختلالات کروموزومی و نقایص لوله ی عصبی مانند اسپینا بیفیدا استفاده می شود.

آمنیوسنتز چه زمانی انجام می شود؟

انجام آمنیوسنتز به طور کلی در هفته های ۱۵ تا ۲۰ بارداری به خانم هایی که احتمال ابتلا به ناهنجاری های کروموزومی در آن ها بیشتر است، توصیه می شود. بارداری در سنین بالای ۳۵ سال یا نتایج غیر طبیعی غربالگری مادران باردار از شرایط انجام آمنیوسنتز هستند.

آمنیوسنتز چگونه انجام می شود؟

آمنیوسنتز شامل وارد کردن یک سوزن باریک و بلند از طریق شکم به کیسه ی آمنیوتیک برای برداشتن نمونه ی کوچکی از مایع آمنیوتیک است. در مایع آمنیوتیک سلول های جنینی وجود دارد که حاوی اطلاعات ژنتیکی می باشد.

در زیر به توضیح مراحل آمنیوسنتز می پردازیم:

• ابتدا شکم با یک ماده ی ضد عفونی کننده پاک می شود.
• ممکن است بی حس کننده ی موضعی برای بی حس شدن پوست استفاده شود.
• پزشک از سونوگرافی برای هدایت سوزن در کیسه ی آمنیوتیک استفاده می کند. 
• نمونه ی کوچکی از مایعات برای تجزیه و تحلیل برداشته می شود.

چند نکته در مورد شرایط بعد از آمنیوسنتز

• در حین آمنیوسنتز یا بعد از آن ممکن است احساس گرفتگی کنید.
• به مدت ۲۴ ساعت بعد از آمنیوسنتز باید از انجام فعالیت های سنگین پرهیز شود.
• زنانی که دوقلو یا چند قلو باردار هستند برای مطالعه هر نوزاد، از هر کیسه ی آمنیوتیک باید نمونه برداری شود.
• بسته به موقعیت جنین و جفت، مقدار مایع آمنیوتیک و آناتومی مادر، گاهی اوقات آمنیوسنتز نمی تواند انجام شود.

انجام آمنیوسنتز در هفته های ۱۵ تا ۲۰ بارداری به خانم هایی که احتمال ابتلا به ناهنجاری های کروموزومی در آن ها بیشتر است، توصیه می شود.

۲: نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS)

نمونه برداری از پرزهای جفتی، یکی از قسمت های آزمایش های بارداری است که شامل نمونه برداری از برخی از بافت های جفت است و می تواند ناهنجاری های کروموزومی و برخی دیگر از مشکلات ژنتیکی را بررسی کند.

برخلاف آمنیوسنتز، نمونه برداری از پرزهای جفتی اطلاعاتی در مورد نقص لوله ی عصبی ارائه نمی دهد. بنابراین، زنانی که تحت نمونه برداری از پرزهای جفتی قرار می گیرند، برای بررسی این نقایص به وسیله ی آزمایش خون بین هفته ۱۶ تا ۱۸ بارداری نیاز دارند.

نمونه برداری از پرزهای جفتی چگونه انجام می شود؟

نمونه برداری از پرزهای جفتی معمولا بین هفته های ۱۰ تا ۱۳ بارداری انجام می شود و مراحل آن شامل موارد زیر است:

• پزشک یک لوله ی کوچک (کاتتر) را از طریق واژن و دهانه ی رحم وارد رحم می کند. این کار از روی شکم نیز قابل انجام است.
• با استفاده از سونوگرافی، پزشک کاتتر را به نزدیک جفت هدایت می کند.
• پزشک با استفاده سرنگ در انتهای دیگر کاتتر مقداری از بافت جفت را برمی دارد.

نمونه برداری از پرزهای جفتی معمولا بین هفته های ۱۰ تا ۱۳ بارداری انجام می شود.

۳: نظارت بر جنین

در اواخر بارداری و زایمان، ضربان قلب جنین و سایر عملکردها بررسی می شوند. میانگین ضربان قلب جنین بین ۱۲۰ تا ۱۶۰ ضربان در دقیقه است و در شرایط مختلف ممکن است تغییر کند. ضربان قلب غیر طبیعی یا الگوی غیر طبیعی ضربان قلب ممکن است به این معنی باشد که جنین اکسیژن کافی دریافت نمی کند. الگوی غیر طبیعی ممکن است به معنای نیاز به زایمان از طریق سزارین اورژانسی باشد.

۴: آزمایش گلوکز خون

آزمایش گلوکز خون برای اندازه گیری سطح قند خون مادر و بررسی دیابت بارداری استفاده می شود. آزمایش چالش گلوکز معمولا بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ بارداری انجام می شود. سطح غیر طبیعی گلوکز ممکن است نشان دهنده ی دیابت بارداری باشد.

۵: کشت استرپ گروه B

استرپتوکوک گروه B نوعی باکتری است که در دستگاه تناسلی تحتانی ۲۰ درصد از کل زنان یافت می شود. در حالی که عفونت استرپتوکوک گروه B معمولا در زنان قبل از بارداری مشکلی ایجاد نمی کند، اما می تواند باعث بیماری جدی مادران در دوران بارداری شود.

استرپتوکوک گروه B ممکن است باعث کوریوآمنیونیت (عفونت شدید بافت های جفت) و عفونت بعد از زایمان شود. عفونت های دستگاه ادراری ناشی از استرپتوکوک گروه B می تواند منجر به زایمان زودرس، پیلونفریت (عفونت کلیه و مجاری ادراری) و سپسیس (عفونت خون) شود.

نوزادان آلوده ممکن است در عرض ۶ ساعت از تولد یا در اواخر ۲ ماهگی علائم ابتلا به عفونت را نشان دهند. در صورت عدم درمان، کودک ممکن است دچار سپسیس، ذات الریه، مننژیت، کاهش شنوایی، کاهش بینایی یا درجات مختلفی از اختلالات جسمی و یادگیری شود.

• نوزادان تازه متولد شده می توانند در دوران بارداری یا از دستگاه تناسلی مادر در حین زایمان به این باکتری آلوده شوند.
• غربالگری استرپتوکوک گروه B در تمام خانم های باردار در واژن و رکتوم بین هفته های ۳۵ تا ۳۷ بارداری توصیه می شود.
• نوزادانی که مادران آن ها از نظر استرپتوکوک گروه B مثبت هستند، تحت درمان آنتی بیوتیکی قرار می گیرند.

غربالگری استرپتوکوک گروه B در تمام خانم های باردار در واژن و رکتوم بین هفته های ۳۵ تا ۳۷ بارداری توصیه می شود.

۶: آزمایش تعیین گروه خونی

گروه خونی معمولا در سه ماهه ی اول یا اولین ویزیت قبل از تولد انجام می شود. گروه خونی مادر باردار باید مشخص شود که آیا A ، B ، AB یا O است. علاوه بر گروه خونی، Rh نیز باید تعیین شود که آیا مثبت است یا منفی است. گاهی گروه خونی مادر و جنین می توانند با هم ناسازگار باشند.

به عنوان مثال:

اگر مادر Rh منفی باشد اما پدر Rh مثبت باشد، ممکن است جنین آنتی ژن Rh را از پدر به ارث ببرد و Rh مثبت باشد. اگر Rh مادر و نوزاد متفاوت باشد، مادر ممکن است آنتی بادی هایی (آنتی گلوبولین) تولید کند که با آنتی ژن های سطح گلبول های قرمز جنین واکنش نشان می دهند. آنتی بادی ها ممکن است از جفت عبور کرده و باعث تخریب گلبول های قرمز جنین شوند. این بیماری جدی با عنوان بیماری همولیتیک نوزادی (HDN) شناخته می شود.

گرچه بعید است که اولین نوزاد Rh مثبت بیمار شود، اما آنتی بادی های تولید شده در اولین بارداری ممکن است بر نوزادان بعدی که Rh مثبت تاثیر بگذارد. درمان ناسازگاری گروه خونی و ناسازگاری Rh، شامل تزریق ایمونوگلوبولین در هفته ی ۲۸ بارداری است. 

۷: آزمایش پروتئین ادرار

سطح بالای پروتئین در ادرار یک علامت هشدار دهنده است و ممکن است نشان دهنده ی آسیب کلیوی، پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری، عفونت، دارو یا استرس عاطفی یا جسمی باشد.

پره اکلامپسی اختلالی است که با فشار خون بالا و مقدار زیاد پروتئین در ادرار مشخص می شود و تقریبا در ۸ درصد از بارداری ها اتفاق می افتد. علائم پره اکلامپسی شامل تورم، افزایش ناگهانی وزن، سردرد و تغییرات بینایی است. پره اکلامپسی می تواند منجر به کاهش اکسیژن و مواد مورد نیاز به جنین، وزن کم هنگام تولد یا سایر عوارض شود. با بررسی فشار خون و سطح پروتئین ادرار، می توان مشکلات سلامتی مادر و جنین را به دلیل پره اکلامپسی کنترل کرد.

عوامل خطر پره اکلامپسی شامل موارد زیر هستند:

• بارداری اول
• بارداری چندقلو
• سن (زنان با سن بالای ۴۰ سال)
• نژاد آفریقایی آمریکایی
• دیابت
• فشار خون بالا
• بیماری کلیوی

۸: غربالگری بیماری های جنسی

در اولین ویزیت در دوران بارداری، مادران باردار باید از نظر بیماری های جنسی بررسی شوند. بیماری های جنسی از جمله:

• ایدز
• هپاتیت B
• هپاتیت C
• سوزاک
• کلامیدیا
• سفلیس

۹: شمارش کامل سلول های خونی (CBC)

شمارش کامل سلول های خونی (CBC) آزمایشی است که سلول های خونی شامل گلبول های قرمز (RBC)، گلبول های سفید (WBC) و پلاکت (PLT) را ارزیابی می کند. برای شناسایی و پیشگیری از بیماری ها، آزمایش شمارش سلول های خونی قبل از بارداری، در ابتدای بارداری و یک یا چند بار در دوران بارداری انجام شود. این قسمت از آزمایش های بارداری، می تواند به تشخیص کم خونی، عفونت و اختلالات انعقادی کمک کند.

۱۰: آزمایش تیروئید

بارداری باعث تغییرات طبیعی در عملکرد بسیاری از غدد درون ریز می شود. اما بارداری تاثیر قابل توجهی بر غده ی تیروئید دارد که هورمون هایی مانند تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) را تولید می کند که برای رشد و سلامت جنین بسیار مهم هستند. زنانی که بیماری تیروئید شناخته شده دارند معمولا در بارداری نیاز به نظارت دقیق با آزمایش تیروئید دارند.

۱۱: غربالگری بیماری های عفونی

ابتلای مادر به برخی از بیماری های عفونی، می تواند باعث نقص مادرزادی در نوزاد شود. آزمایش خون می تواند این بیماری ها را تشخیص دهد که عبارتند از:

۱۲: آزمایش ادرار

آزمایش ادرار یکی دیگر از آزمایش های بارداری است. آزمایش ادرار می تواند باکتریوری بدون علامت در بارداری را تشخیص دهد. باکتریوری بدون علامت به این معناست که مقدار قابل توجهی از باکتری ها در کشت ادرار تشخیص داده می شود اما فرد هیچ علائمی را در ارتباط با عفونت دستگاه ادراری مانند درد، تکرر ادرار یا فوریت ادرار را تجربه نمی کند. این وضعیت می تواند منجر به جدی تر شدن عفونت کلیه شود و همچنین خطر زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد را افزایش دهد. توصیه می شود باکتریوری بدون علامت با آنتی بیوتیک مناسب درمان شود.

لیست پزشکان زنان

راهنمای مراجعه به متخصص زنان و زایمان

بارداری می تواند زیباترین دوران زندگی شما باشد. اگر که کودکی سالم داشته باشد. با هدایت متخصص زنان و زایمان می توانید در زمان های مناسب آزمایش های لازم را انجام بدهید. و از هر قدمی که در راه بادرای برمیدارید اطمینان داشته باشید. برای مشاوره تلفنی با دکتر زنان می توانید از سایت دکترتو استفاده نمایید.

دکترتو مراقب سلامت شماست.

منبع: hopkinsmedicine، labtestsonline، healthline، webmd، kidshealth، medicinenet، stanfordchildrens، nhs، rochester، betterhealth