داروی گیاهی اسفرزه چیست؟ کاربرد و عوارض مصرف پوسته اسفرزه

پسیلیوم یا گیاه دارویی اسفرزه، جایگاه قابل توجهی در دنیای سلامت و تندرستی دارد. Psyllium از دانه‌های گیاه Plantago ovata که بومی هند و پاکستان است، گرفته شده است. پوسته اسفرزه، پر استفاده‌ترین بخش این گیاه است و توانایی‌های فوق‌العاده‌ای در زمینه‌ی علائم گوارشی دارد. شاید با خود بگویید که مصرف گیاهان دارویی نگرانی ندارد و می‌توان بدون استرس آنها را برای درمان کردن هر علامتی مصرف کرد، اما اینطور نیست.

در مورد گیاه اسفرزه، باید درباره عوارض و نحوه صحیح مصرف این داروی گیاهی اطالعات کافی داشته باشید تا به عوارض آن دچار نشوید. در این مطلب تلاش کرده‌ایم اطلاعات کاملی درباره این گیاه دارویی به شما بدهیم. اگر با علائم گوارشی مواجه شده‌اید، باید به دکتر داخلی یا دکتر گوارش مراجعه کنید. در صورت تمایل به روش‌های درمانی گیاهی، می‌توانید از دکتر طب سنتی کمک بگیرید. در دکترتو می‌توانید با بهترین دکترهای مورد نظر مشورت کنید و از آنها نوبت حضوری و مشاوره آنلاین دریافت کنید.

اسفرزه چیست؟

پسیلیوم یا اسفرزه از دانه‌های گیاه Plantago ovata، یک گیاه علفی یک ساله که در مناطق خشک و نیمه خشک هند، پاکستان و چند کشور مدیترانه‌ای رشد می‌کند، به دست می‌آید. گیاه Plantago ovata با برگ‌های باریک و گل‌های کوچک و سفید رنگ مشخص می‌شود. این گیاه عمدتاً در هند کشت می‌شود که بخش قابل توجهی از عرضه جهانی را به خود اختصاص می‌دهد و به خوبی با خاک‌های شنی و لومی سازگار است و برای شکوفایی به دمای متوسطی نیاز دارد. فرآیند کشت شامل کاشت بذر در هوای خنک و برداشت در اوایل تابستان زمانی که بذرها بالغ می‌شوند است.

گیاه اسفرزه بیشتر به عنوان یک ملین شناخته می‌شود. البته این دارو تنها برای این مورد مصرف نمی‌شود و دامنه مصارف پسیلیوم بسیار فراتر از کمک به هضم غذا است. این داروی گیاهی نقش مهمی در مدیریت سطح کلسترول، تنظیم قند خون و حتی کمک به کاهش وزن دارد.

این دارو در اشکال مختلف برای درمان مشکلات گوارشی تهیه شده است. مصرف داروی گیاهی اسفرزه باید با مشورت با پزشک باشد تا مشکلی برای سلامت شما ایجاد نکند.

گیاه اسفرزه، تخم اسفرزه (دانه اسفرزه)

این گیاه نه تنها در هند و پاکستان، بلکه در ایران هم کاشته می‌شود. دانه و تخم اسفرزه ای بخش‌هایی از این گیاه است که کاربردهای زیادی است. البته یکی از اصلی‌ترین بخش‌های این گیاه که خاصیت دارویی و استفاده دارد، پوسته آن است.

پوسته اسفرزه که با نام ispaghula نیز شناخته می‌شود، پوشش بیرونی دانه‌های گیاه اسفرزه است. پوسته عمدتاً از فیبر محلول تشکیل شده است که فواید سلامتی بسیاری دارد. خود دانه‌ها، در حالیکه حاوی فیبر هستند، برای کشت گیاهان جدید استفاده می‌شوند. فرآیند جداسازی پوسته از دانه‌ها بسیار دقیق است. پس از برداشت دانه‌ها، تحت یک فرآیند مکانیکی از پوست جدا می‌شوند. سپس پوسته برای استفاده تجاری تمیز و خشک می‌شود. محصولات اسفرزه به شکل زیر هستند:

• پودر پوسته اسفرزه: رایج‌ترین شکل آن است که برای مصرف آسان ریز می‌شود. پودر پوسته اسفرزه را می‌توان با آب، آبمیوه یا با اسموتی‌ها مصرف کرد.
• پوسته اسفرزه: پوسته کامل معمولاً در پخت غذا یا به عنوان مکمل فیبر در غلات استفاده می‌شود.
• کپسول: این کپسول‌ها برای افرادی که روش مصرف بدون دردسر را ترجیح می‌دهند مناسب است.
• قرص: قرص‌های فشرده برای کسانی که اندازه گیری دوز پودر برایشان سخت است، مناسب هستند.

متن انگلیسی:
«Psyllium seed husks absorb water in the stomach and form a large mass. This mass stimulates the bowel in people with constipation. In people with diarrhea, it can slow down the bowel and reduce bowel movements.»
ترجمه متن:
«پوسته دانه اسفرزه آب را از معده جذب می‌کند و توده بزرگی را تشکیل می‌دهد. این توده باعث تحریک روده در افراد مبتلا به یبوست می‌شود. در افراد مبتلا به اسهال هم سرعت حرکات روده را کم می‌کند.»

webmd

طبع اسفرزه و نام دیگر اسفرزه چیست؟

طبع این گیاه سرد و تر است. نام‌های دیگر این دارو شامل موارد زیر است:

• اسپرزه
• اسبرزه
• اسفیدش
• اسفیوس
• اسپغل یا اسپغول
• سفیدخوش
• شکم پاره یا قارنی یارخ یا قارنی یاروق
• بذر قطور
• بذر قطونا
• حشیشه
• البراغیث
• تبکو
• برغوشی

طریقه مصرف اسفرزه چگونه است؟

در مصرف گیاه اسفرزه، موارد زیر را در نظر داشته باشید:

• دوز مناسب پوست اسفرزه یا گیاه اسفرزه بستگی به شکل مکمل و شرایط مصرف کننده دارد. به طور کلی، برای بزرگسالان، دوز توصیه شده برای پودر پوسته اسفرزه ۵ تا ۱۰ گرم است که ۱ تا ۳ بار در روز مصرف می‌شود.
• برای استفاده از پوسته اسفرزه، ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری (تقریباً ۵ تا ۱۰ گرم) از آن را با یک لیوان آب مخلوط کنید.
• مصرف پوسته اسفرزه از ۳ بار در روز بیشتر نشود.
• کپسول‌ها و قرص‌های اسفرزه باید طبق دستورالعمل سازنده مصرف شوند. بهتر است این دارو را با یک لیوان پر آب مصرف کنید.
• بسیار مهم است که با دوز کمتر شروع کنید و به تدریج آن را افزایش دهید و به بدن اجازه دهید تا با افزایش مصرف فیبر سازگار شود. این رویکرد تدریجی می‌تواند به کاهش ناراحتی‌های احتمالی گوارشی مانند نفخ شکم کمک کند.
• برای شرایط خاص مانند یبوست یا سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، توصیه می‌شود با دکتر طب سنتی مشورت کنید و دوز مناسبی را مصرف کنید.

اگر در مصرف این دارو با هر مشکلی مواجه شدید‌، از مشاوره دارویی یا مشاوره آنلاین دکتر طب سنتی کمک بگیرید.

بهترین زمان مصرف اسفرزه کی است؟

ساعت مصرف این دارو چندان تداخلی در اثربخشی آن ایجاد نمی‌کند. تنها باید به خاطر داشته باشید که هیدراتاسیون کافی هنگام مصرف پسیلیوم ضروری است. فیبر آب را جذب می‌کند و منبسط می‌شود و ماده‌ای ژل مانند در روده ایجاد می‌کند. این فرآیند همان چیزی است که به تسهیل حرکات روده و بهبود سلامت گوارش کمک می‌کند. با این حال، بدون آب کافی، اسفرزه منجر به انسداد روده می‌شود. بنابراین، توصیه می‌شود هنگام مصرف اسفرزه حداقل ۱ لیوان آب بنوشید و در طول روز به خوبی هیدراته بمانید.

نمی‌دونی چطور از اسفرزه استفاده کنی؟

برای کاهش عوارض، مشاوره دارویی بگیر.

اسفرزه برای چی خوبه؟ (خواص اسفرزه یا پسیلیوم)

خاصیت اسفرزه متنوع است. در ادامه به برخی از کاربردهای این داروی گیاهی اشاره کرده‌ایم.

۱. خواص اسفرزه برای عفونت گلو و خواص اسفرزه برای عفونت معده و روده

اسفرزه به عنوان یک پری بیوتیک، نقش حیاتی در حفظ سلامت بدن ایفا می‌کند. فیبر محلول در پسیلیوم به عنوان غذا برای باکتری‌های مفید روده عمل می‌کند و میکروبیوم سالم را تقویت می‌کند. فلور روده قوی برای هضم، جذب مواد مغذی و عملکرد سیستم ایمنی ضروری است. با حمایت از این باکتری‌های مفید، اسفرزه می‌تواند به بهبود سلامت کلی دستگاه گوارش کمک کند و حتی ممکن است علائم برخی شرایط مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) را کاهش دهد.

این خاصیت اسفرزه برای عفونت‌های گلو هم مفید است و خواص اسفرزه برای سرماخوردگی مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته است. موسیلاژ موجود در اسفرزه به شل شدن مخاط در گلو و قفسه سینه کمک می‌کند و خلط آور خفیفی است. اسفرزه برای سرفه در درمان طب سنتی استفاده می‌شود. پودر اسفرزه با تسهیل پاکسازی راحت‌تر مخاط به بهبود سرفه کمک کند و این مورد از خواص اسفرزه برای ریه است.

۲. خواص اسفرزه برای رحم

اگرچه اثرات اسفرزه بر رحم دقیق نیست اما ممکن است بر تعادل هورمونی موثر باشد. این اثر ناشی از نقش آن در کنترل وزن است. مصرف زیاد فیبر با تنظیم سطح استروژن مرتبط است. استروژن اضافی از طریق دستگاه گوارش دفع می‌شود و پوست اسفرزه یا سایر اشکال دارویی آن می‌تواند این روند را تسهیل کند. نتیجه‌ی آن تأثیر مثبت بر سلامت قاعدگی و شرایطی مانند سندرم پیش از قاعدگی (PMS) یا بی‌نظمی‌های پریود است. با کمک به تنظیم سطح استروژن، اسفرزه ممکن است نقش موثری در بهتر شدن علائم فیبروم داشته باشد.

۳. طریقه مصرف اسفرزه برای یبوست (مقدار مصرف اسفرزه برای یبوست چقدر است؟)

از پودر اسفرزه برای یبوست و کار نکردن شکم استفاده می‌شود. پودر اسفرزه در بهبود منظم بودن حرکات روده بسیار موثر است. فیبر محلول موجود در اسفرزه، آب را در روده جذب می‌کند و توده‌ای ژل مانند را تشکیل می‌دهد که به نرم شدن مدفوع و تسهیل عبور آن در مجرای گوارشی کمک می‌کند. این عمل نه تنها یبوست را کاهش می‌دهد، بلکه با جذب آب اضافی، حرکات روده را در موارد اسهال عادی می‌کند. علاوه بر این، اثر حجم‌دهنده اسفرزه به تحریک ماهیچه‌های روده کمک می‌کند و باعث تقویت پریستالسیس می‌شود (مجموعه‌ای از انقباضات ماهیچه‌ای موج مانند که غذا را از طریق دستگاه گوارش حرکت می‌دهد).

۴. اسفرزه برای لاغری (طریقه مصرف اسفرزه برای لاغری)

داروی اسفرزه با ایجاد احساس سیری در شخص، باعث کاهش وزن می‌شود. در صورت مصرف پسیلیوم، این دارو در معده آب را جذب می‌کند و در معده منبسط می‌شود که می‌تواند منجر به کاهش طبیعی اشتها شود. این حس سیری می‌تواند به کاهش کالری دریافتی کمک کند، که در کاهش وزن و مدیریت لاغری بسیار مهم است.

ترکیب اسفرزه در برنامه کاهش وزن می‌تواند به افراد کمک کند تا راحت‌تر به رژیم غذایی کنترل شده با کالری پایبند باشند. علاوه بر این، تأثیر فیبر بر سطح قند خون می‌تواند میل به غذا خوردن را کاهش دهد و از پرخوری جلوگیری کند. نقش این داروی گیاهی در بهبود سلامت گوارش به متابولیسم کارآمدتر کمک می‌کند.

۵. خواص اسفرزه برای کبد

پودر پوست اسفرزه می‌تواند به تنظیم متابولیسم چربی‌ها و قندها کمک کند و به طور غیرمستقیم میزان چربی ذخیره شده در کبد را کاهش دهد. با بهبود حساسیت به انسولین و کاهش سطح قند خون، این داروی گیاهی در جلوگیری از تجمع چربی اضافی در کبد نقش دارد.

۶. خواص اسفرزه برای پوست صورت و بدن

پوسته اسفرزه ممکن است مزایای غیرمستقیم برای سلامت پوست داشته باشد، پسیلیوم با کمک به حرکات منظم روده به دفع سموم از بدن کمک می‌کند. این اثر سم زدایی می‌تواند به پوست شفاف‌تر و سالم‌تر کمک کند، زیرا تجمع سموم می‌تواند اثرات نامطلوبی بر سلامت پوست داشته باشد.

۷. خواص اسفرزه برای بواسیر

این دارو در درمان یبوست موثر است و از بدتر شدن بواسیر جلوگیری می‌کند. همچنین کسانی که در معرض ابتلا به این بیماری هستند، با رعایت رژیم خوب می‌توانند از ابتلا به آن پیشگیری کنند.

۸. اسفرزه برای اسهال

در حالیکه اسفرزه به طور گسترده به دلیل اثربخشی آن در درمان یبوست شناخته شده است، نقش مهمی در مدیریت اسهال نیز دارد. فیبر محلول موجود در پودر اسفرزه می‌تواند آب اضافی را در دستگاه گوارش جذب کند که به جامد شدن مدفوع شل و آبکی کمک می‌کند و از دسته‌ی قرص ضد اسهال شناخته می‌شود. این خاصیت آن را به یک درمان مفید برای اشکال مختلف اسهال تبدیل می‌کند، خواه به دلیل ناراحتی موقت معده، عارضه جانبی دارو، یا بیماری مزمنی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) باشد.

با تشکیل یک توده ژل مانند در روده، پسیلیوم حجم مدفوع را افزایش می‌دهد و سرعت دفع مدفوع را کند کرده و باعث جذب بیشتر آب می‌شود. این فرآیند به عادی سازی حرکات روده و کاهش دفعات اسهال کمک می‌کند.

به اسهال دچار شدی و به دنبال درمان این علامت گوارشی هستی؟ کلیک کن.

متن انگلیسی:
«Psyllium is safe for children and may typically be given as ¼ to ½ teaspoon mixed in water or juice up to three times daily.»
ترجمه متن:
«اسفرزه برای کودکان هم ایمن است و مقدار مصرف آن حدود نصف یا یک چهارم قاشق چای خوری در آب یا آبمیوه تا سه بار در روز است.»

sciencedirect

عوارض اسفرزه چیست؟

اسفرزه به طور کلی برای اکثر افراد بی‌خطر است، اما برخی ممکن است عوارض جانبی را تجربه کنند، به خصوص هنگام شروع داروی گیاهی اسفرزه یا مصرف دوزهای بالاتر آن. عوارض جانبی رایج عبارتند از:

• نفخ
• گاز معده
• گرفتگی معده
• افزایش حرکات روده

برای کاهش این اثرات، توصیه می‌شود با دوز کمتر شروع کنید و به تدریج آن را افزایش دهید. در موارد نادر، واکنش‌های آلرژیک مانند موارد زیر ممکن است رخ دهد که نیازمند اقدامات پزشکی فوری است:

• خارش
• بثورات پوستی
• مشکل در تنفس

هشدارهای مصرف پودر پوسته اسفرزه چیست؟

هشدارهای زیر را به خاطر داشته باشید:

• افرادی که سیستم گوارشی حساسی دارند ممکن است با استفاده از پودر اسفرزه دچار افزایش نفخ، گاز یا گرفتگی شوند.
• افرادی که به انسداد روده، یبوست شدید یا سابقه مشکلات روده مبتلا هستند نباید از پودر پوست افسرزه استفاده کنند.
• به دلیل خاصیت انبساط، اسفرزه نباید توسط افرادی که دچار تنگی مری یا مشکل در بلع هستند، استفاده شود.
• بیمارانی که اخیراً تحت عمل جراحی گوارشی قرار گرفته‌اند، باید قبل از استفاده از اسفرزه با پزشک خود مشورت کنند.

اسفرزه در بارداری

اسفرزه در بارداری بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود. این دارو در درمان مشکلات گوارشی رایج در دوران بارداری، مانند یبوست، که اغلب در نتیجه تغییرات هورمونی ایجاد می‌شوند، مفید است.

تداخل دارویی گیاه اسفرزه چیست؟

پودر اسفرزه می‌تواند با برخی داروها از طریق تأثیر بر نحوه جذب آنها در بدن تداخل داشته باشد. این دارو می‌تواند در جذب برخی داروها از جمله موارد زیر مشکل ایجاد کند و جذب آنها را کاهش دهد:

• لیتیوم
• کاربامازپین
• داروهای دیابت

برای جلوگیری از این امر، توصیه می‌شود پوسته اسفرزه یا قرص اسفرزه را حداقل ۲ ساعت قبل یا ۴ ساعت بعد از سایر داروها مصرف کنید. بیمارانی که داروهای مزمن مصرف می‌کنند باید قبل از شروع مصرف گیاه اسفرزه با دکتر خود مشورت کنند تا مطمئن شوند که این دارو بی‌خطر است و با رژیم دارویی آنها تداخل نخواهد داشت.

در حالیکه اسفرزه یک مکمل مفید برای بسیاری مشکلات گوارشی است، مهم است که از آن به طور ایمن و با مشورت با دکتر استفاده کنید. نگهداری دوز صحیح، هیدراتاسیون، آگاهی از عوارض جانبی بالقوه و تداخلات آن با داروهای دیگر می‌تواند به حداکثر رساندن فواید و در عین حال به حداقل رساندن خطرات کمک کند.

اطلاعات و اشکال دارویی پودر اسفرزه

در جدول زیر، اطلاعات مختر و مفیدی درباره اسفرزه داده‌ایم که می‌تواند برای شما جالب توجه باشد:

اسامی اسفرزه	اشکال دارویی اسفرزه	کاربردها و مصارف دارویی
اسپغل یا اسپغول	پوست یا پوسته اسفرزه	سلامت روده‌ها
بذر قطور	پودر اسفرزه	درمان یبوست و اسهال
قارنی یارخ یا قارنی یاروق	قرص اسفرزه	کاهش وزن
شکم پاره	کپسول اسفرزه	بهبود قند خون
سفیدخوش	دانه یا تخم اسفرزه	بهبود سلامت کبد

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

اسهال یا یبوست مشکلات و علامت‌های گوارشی هستند که برای درمان آنها باید به دکتر مراجعه کنید و نباید آنها را نادیده بیگرید. در صورتیکه یبوست شما طولانی شده است یا اسهال بیش از دو روز ادامه دارد، حتما از دکتر فوق تخصص داخلی، بهترین دکتر طب سنتی یا فوق تخصص گوارش نوبت بگیرید. برای اینکار می‌توانید از سایت نوبت دهی آنلاین دکترتو کمک بگیرید. همچنین برای دریافت راهنمایی لازم از هر یک از دکترهای فوق و اطلاع از نحوه صحیح مصرف و عوارض احتمالی داروی گیاهی اسفرزه و روش‌های درمانی خانگی یا پزشکی، از مشاوره‌های زیر کمک بگیرید:

دکترتو مراقب سلامت شماست!